آسیب به بیضه یکی از شایع‌ترین آسیب‌هایی است که طی حوادثی مانند تصادفات وسایل نقلیه، آسیب‌های ورزشی و نزاع‌های فیزیکی رخ می‌دهد. آسیب‌های داخلی کمتر اتفاق می‌افتد اما در صورت جدی بودن آسیب ممکن است باعث خونریزی‌های شدید و آسیب‌های ساختاری به همراه عفونت باشد. برخی دیگر از آسیب‌های بیضه در اثر برخی عفونت‌ها یا بیماری‌های سایر نقاط بدن که به کیسه بیضه سرایت کرده است نیز ممکن است به وجود آید. با توجه به اینکه بیضه‌ها وظیفه محدود ولی بسیار پراهمیتی در بدن فرد بر عهده دارند که توسط هیچ یک از اندام‌های بدن قابل انجام نیست لذا در هنگام آسیب‌دیدگی باید به آن‌ها توجه ویژه کرده و هر چه سریع‌تر اقدامات پزشکی لازم در جهت درمان انجام گیرد.
دلایل آسیب بیضه‌ها
برخی از دلایل آسیب‌دیدگی و ضربه به بیضه‌ها به شرح زیر است:
- شکستگی: وارد آمدن فشار مستقیم شدید بر بیضه‌ها یا آسیب‌های عمقی می‌تواند باعث از هم گسستگی بافت‌های بیضه و از بین رفتن یکپارچگی آن می‌شود.
- دررفتگی: یک فشار شدید می‌تواند باعث شود بیضه از کیسه بیضه خارج شده و در قسمت دیگری از بدن قرار گیرد. بیضه مزبور ممکن است در قسمت پایینی شکم و یا در بالای آلت تناسلی فرد قرار گیرد.
- هماتوسل: این مسئله هنگامی به وجود می‌آید که خون در زیر پوشش محافظ بیضه‌ها تجمع می‌کند. این مشکل غالباً به دلیل پارگی بافت‌های مجاور رخ می‌دهد.
- پارگی: یک ضربه عمیق به بیضه می‌تواند باعث پاره شدن لایه محافظ بیضه و آسیب دیدن آن گردد.
- پیچ‌خوردگی: وارد آمدن آسیب به کیسه بیضه ممکن است سبب پیچ خوردن رگ‌های خونی تغذیه کننده کیسه بیضه که از قسمت پایینی شکم می‌آید شود. این مسئله می‌تواند سبب متوقف کردن و یا کاهش جریان خون از قلب به سمت کیسه بیضه و یا از آن به سمت قلب شود. نتیجه این اتفاق آسیب و یا فساد بافت‌های بیضه است.
- کوفتگی: درصورتی‌که رگ‌های خونی موجود در کیسه بیضه پاره شود بیضه‌ها دچار کبودی می‌گردند.
- عفونت: پارگی، انگل‌ها و نیش حیوانات می‌تواند سبب عفونی شدن بیضه‌ها گردد. این مسئله غالباً با درد و تورم نمایان می‌شود.
- اپیدیدیمیت: اپیدیدیمیس لوله‌ای است که اسپرم را از بیضه‌ها که محل تولید اسپرم است به پنیس انتقال می‌دهد. وارد آمدن ضربه به بیضه ممکن است سبب شود این مجرا شکسته و یا کبود شده و در نتیجه متورم و یا ملتهب گردد.
آسیب‌های شدید بیضه
نمونه‌هایی از آسیب‌دیدگی شدید بیضه‌ها، پیچ خوردن بیضه و یا شکستگی آن است.
پیچ خوردن بیضه
پیچ خوردن بیضه زمانی اتفاق می‌افتد که بیضه‌ها به دور خود تاب خورده و سبب قطع شدن مسیر جریان خون تغذیه کننده آن شود. این مسئله به ندرت رخ می‌دهد اما در صورت وقوع نیز هیچ دلیل مشخصی برای اتفاق افتادن آن وجود ندارد. گاهی پیچ‌خوردگی توسط یک ضربه شدید به بیضه‌ها و یا یک فعالیت شدید به وجود می‌آید. پیچ‌خوردگی بیضه یک مشکل اورژانسی است. این عارضه معمولاً در پسران بین سنین 12 تا 18 سالگی رخ می‌دهد؛ بنابراین چنانچه تصور می‌کنید این مشکل برای شما اتفاق افتاده است هر چه سریع‌تر به اورژانس مراجعه نمایید. درصورتی‌که بین 4 تا 6 ساعت از ظهور درد، پیچ‌خوردگی بیضه‌ها درمان شود هیچ آسیب‌دیدگی طولانی‌مدتی برای بیضه به وجود نمی‌آید؛ اما درصورتی‌که بیشتر از زمان مذکور از شروع درد بگذرد و این مشکل درمان نشود ممکن است بیمار با مشکل از دست دادن بیضه و یا کاهش همیشگی تولید اسپرم در بیضه مواجه شود. گاهی پزشکان پیچ خوردن بیضه را توسط دست و با باز کردن دستی پیچ بیضه درمان می‌کنند. درصورتی‌که این روش جواب نداد نیاز به یک عمل جراحی ساده خواهد بود.
شکستگی بیضه
شکستگی بیضه نوع کمیابی از آسیب‌های بیضه است. این مشکل هنگامی رخ می‌دهد که به بیضه از سمت پایین ضربه مستقیمی وارد شود یا هنگامی‌که بیضه با ضربه به استخوان کلی (استخوانی که قسمت جلویی لگن را تشکیل می‌دهد) برخورد کند. در این صورت ممکن است خون به کیسه بیضه رسوخ کند. شکستگی بیضه همانند پیچ خوردن بیضه و سایر آسیب‌های شدید بیضه با درد زیاد، تورم کیسه بیضه، حالت تهوع و استفراغ همراه است. جهت حل این مشکل و درمان شکستگی بیضه نیاز به عمل جراحی است.
علائم
اولین علامت این عارضه درد شدید بیضه است. این درد غالباً با حالت تهوع و استفراغ همراه است. خوشبختانه بیضه‌ها از ماده‌ای اسفنجی شکل ساخته شده است که با کمترین آسیب شوک ناشی از ضربات را تحمل می‌کند. آن‌ها همچنین توسط پوشش محکمی محافظت می‌شوند که بافت‌های درونی را حفظ می‌کنند. در یک آسیب معمولی درد و حالت تهوع به وجود آمده معمولاً بعد از حدود یک ساعت قدری ملایم‌تر می‌شود. در بیشتر آسیب‌دیدگی‌ها هیچ آسیبی به توانایی تولید اسپرم توسط بیضه‌ها و قابلیت انجام فعالیت‌های جنسی فرد وارد نمی‌شود. اما در صورتی که درد فروکش نکرد یا درد شدیدی را دارا بودید که بعد از گذشت یک ساعت هنوز هم ادامه‌دارد، اگر شاهد بروز تورم و کبودی در کیسه بیضه و یا شکستگی در کیسه بیضه و یا بیضه‌ها بودید، اگر حالت تهوع و استفراغ شما ادامه‌دار بود و یا اینکه تب داشتید هر چه سریع‌تر با پزشک تماس بگیرید. این‌ها علائم آسیب‌دیدگی شدید بیضه است که لازم است هر چه سریع‌تر تحت درمان قرار گیرد.
تشخیص آسیب بیضه
هنگامی‌که به پزشک مراجعه می‌کنید وی ابتدا در مورد مدت زمانی که درد آسیب بیضه شروع شده است و میزان شدت آن از شما سؤالاتی می‌پرسد. جهت بررسی فتق یا سایر مشکلات که می‌تواند سبب به وجود آمدن درد مزبور باشد پزشک آزمایش‌هایی بر روی شکم و کشاله ران شما انجام می‌دهد. علاوه‌بر آن، پزشک کیسه بیضه را جهت تشخیص وجود هر گونه تورم، تغییر رنگ و آسیب‌دیدگی پوست مورد بررسی قرار می‌دهد. علاوه بر آن بیضه‌ها را نیز بررسی می‌کند. با توجه به اینکه عفونت سیستم تناسلی و یا مجاری ادراری نیز گاهی باعث بروز دردهای مشابه می‌شود، پزشک ممکن است برای بررسی وجود عفونت مجاری ادرار یا عفونت در دستگاه تناسلی برای شما آزمایش ادرار تجویز کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟
گاهی اوقات آسیب‌دیدگی‌ها شدید بوده و حتی ممکن است نیاز به درمان‌های اورژانسی داشته باشد. درصورتی‌که هر کدام از علامت‌های زیر را داشتید به پزشک مراجعه کنید.
- آسیب‌دیدگی به داخل کیسه بیضه نفوذ پیدا کرده باشد.
- دردی که پس از گذشت یک ساعت بهبود پیدا نکند.
- حالت تهوع و استفراغ در شما ادامه‌دار باشد.
- در کیسه بیضه کبودی یا تورم وجود داشته باشد و یا مایعاتی در کیسه بیضه موجود باشد.
- وجود مشکل در ادرار کردن
- وجود خون در ادرار (ادرار خونی)
- وجود تب بعد از آسیب‌دیدگی بیضه
- وجود درد در بیضه‌ها بدون اینکه ضربه‌ای به آن‌ها وارد شده باشد.
درمان درد بیضه بر اثر ضربه
درصورتی‌که آسیب‌دیدگی شدید نباشد می‌توان مراحل زیر را برای درمان آن انجام داد:
- از یک مسکن مانند ایپوبروفن یا استامینوفن برای تسکین درد ضربه به بیضه استفاده نمایید.
- جهت جلوگیری از بروز تورم و تخفیف درد از کمپرس یخ بر روی محل درد استفاده کنید (مستقیم بر روی پوست قرار ندهید).
- هنگامی‌که دراز می‌کشید از یک حوله لوله شده در زیر بیضه‌ها استفاده کنید.
- تا چند روز بعد از آسیب‌دیدگی به خود استراحت دهید.
- از فعالیت‌های شدید خودداری کنید.
- جهت محافظت از بیضه‌ها تا چندین روز از لباس‌های زیر محافظت‌کننده استفاده نمایید.
پیشگیری
قبل از انجام فعالیت‌های ورزشی پرخطر مطمئن شوید تجهیزات و لباس‌های محافظت‌کننده مناسب پوشیده‌اید. به عنوان مثال:
- هنگام انجام ورزش‌هایی مانند بیس بال، فوتبال، ساکر، هاکی یا کاراته فنجان محافظ ورزشی بپوشید. این محافظ‌ها از نوعی پلاستیک سخت ساخته شده است. آن‌ها کشاله ران را جهت محافظت از آسیب‌ها می‌پوشانند.
- محافظ ورزشکاران یا بیضه‌بند از نوعی پارچه ساخته شده است. آن‌ها کیسه‌ای دارند که توسط آن بیضه‌ها در حین تمرینات شدید ورزشی، دوچرخه‌سواری و یا وزنه‌برداری نزدیک بدن نگه داشته می‌شوند.
- همیشه از دستورات مربی خود در مورد پوشیدن لباس‌های محافظ پیروی کنید. چنانچه در مورد آن‌ها سؤالی داشتید از مربی سؤال کنید.
همیشه مطمئن باشید که بیضه‌بند و محافظ بیضه با اندازه مناسب خود را پوشیده‌اید. محافظ بزرگ یا کوچک‌تر از اندازه شما نمی‌تواند حفاظتی از شما در مقابل آسیب‌ها انجام دهد. چنانچه سؤالی در مورد لباس محافظی که لازم است استفاده کنید دارید حتماً از پزشک یا مربی خود بپرسید. آسیب‌های بیضه می‌تواند بسیار دردآور باشد؛ اما آن‌ها نباید شما را از انجام فعالیت‌های بدنی و داشتن یک زندگی سالم محروم کند. همواره در ذهن داشته باشید آن‌ها شایع نیستند و به ندرت آسیب‌دیدگی‌های شدید رخ می‌دهد و شما می‌توانید با انجام مراحل و اقداماتی خود را در برابر آسیب‌دیدگی‌ها حفاظت کنید.
