تغییر رنگ ادرار:علت، علائم، تشخیص و درمان

رنگ طبیعی ادرار از زرد تا کهربایی متغیر است. ادرار مایع استریلی است که از بدن خارج می­‌شود و حاصل متابولیسم سلولی است. برخی از غذاهایی که می‌­خوریم، نوشیدنی‌های خاصی که می­‌نوشید و برخی از بیماری­‌ها می­‌توانند بر ظاهر ادرار تاثیر بگذارد.

رنگ دانه‌­ای که رنگ ادرار را می‌­سازد اوروکروم نام دارد که باعث می‌­شود رنگ ادرار بین رنگ زرد تا کهربایی متغیر باشد. اگر به اندازه کافی مایعات مصرف نکنید، رنگ ادرار شما تیره­‌تر (کهربایی) می‌شود. در صورتی که رنگ ادرار در طیف رنگ­‌های تیره قرار داشته باشد نشان دهنده علامت خطر است و به درمان نیاز دارد. به ­این ­ترتیب باید روزانه مقدار زیادی مایعات، به ویژه آب، مصرف کنید. اگر ادرار شما رنگی است و نمی­‌توانید علت آن را پیدا کنید، این مسئله را جدی بگیرید و به متخصص کلیه و مجاری ادرار مراجعه کنید.

علل تغییر رنگ ادرار

گاهی ممکن است رنگ ادرار از زرد روشن به رنگ کهربایی و رنگ­‌های تیره‌­تر تغییر کند، در این حالت ممکن است ادرار چند رنگ مختلف داشته باشد که باید علت و معنای هر یک از آنها را فهمید.

ادرار سبز یا آبی

نوشیدنی­‌ها و برخی غذاها می‌توانند بر رنگ ادرار تاثیر بگذارند. برخی از نوشیدنی­‌ها، داروها و موادغذایی، به ویژه خوراکی‌­هایی که رنگ آنها آبی است، می­‌توانند رنگ ادرار را به سبز یا آبی تغییر دهند. مارچوبه می‌تواند بر بو و ظاهر ادرار تاثیر بگذارد و رنگ ادرار را سبز نماید.

ادرار قرمز یا صورتی

غذاهای خاصی که به طور طبیعی قرمز هستند می‌­توانند باعث تغییراتی در ادرار شما شوند. داروهای ضد یبوست و برخی دیگر از داروها می‌توانند منجر به قرمز شدن ادرار شوند. در برخی موارد، وجود خون در ادرار می‌­تواند نشان­ دهنده برخی بیماری‌ها مانند بزرگ شدن پروستات، سنگ ­مثانه، یا حتی سرطان کلیه باشد.

تیره بودن رنگ ادرار

تیره بودن رنگ ادرار می­‌تواند نشان­ دهنده عفونت مجرای ادرار یا سنگ کلیه باشد. در مردان، باقی ماندن مایع منی در مجرای ادرار می‌تواند منجر به تیره یا ابری شدن رنگ ادرار شود.

ادرار نارنجی

شاتوت، چغندر، و برخی از داروهای رنگی می‌توانند باعث نارنجی شدن ادرار شوند. زردی و کم شدن آب بدن از مواردی‌­اند که باعث می‌شوند رنگ ادرار نارنجی شود.

ادرار کف­ آلود

ادرار کف ­آلود باعث تغییر رنگ ادرار نمی‌­شود. کف ­آلود بودن ادرار می‌­تواند علامت هشدار باشد. کف­ کردن بیش­ از­حد ادرار معمولا نشانه دفع بیش از حد پروتئین است.

ادرار سفید یا شیری رنگ

مصرف بیش ­از­حد برخی از مواد معدنی مانند کلسیم یا فسفات، عفونت مجرای ادرار، یا مصرف بیش از حد پروتئین می‌­تواند منجر به تغییر رنگ ادرار به سفید یا شیری شود. در این حالت باید هرچه زودتر با پزشک مشورت کرد.

ادرار قهوه­ای تیره

موارد زیر می‌­توانند در رنگ قهوه‌­ای ادرار نقش داشته باشند:

• غذا: مصرف بیش ­از­حد لوبیا، ریواس یا صبر زرد می‌تواند منجر به ادرار قهوه‌­ای تیره شود.
• داروها: تعداد زیادی از داروها می‌توانند باعث تیره شدن ادرار شوند. این داروها عبارتند از: داروهای کلروکین و پریماکین که در درمان مالاریا به کار می­‌رود، آنتی‌­بیوتیک‌­ها مانند متونیدازول و نیتروفورانتوئین، داروهای ضد یبوست که حاوی گیاه سنا یا خولان هستند، و داروهای شل ­کننده عضلات مانند متوکاربامول.
• برخی از بیماری‌ها: برخی از اختلالات کبد و کلیه و عفونت مجاری ادرار می­‌توانند باعث قهوه­‌ای شدن رنگ ادرار شوند.
• ورزش بیش ­از­ حد: آسیب عضله که ناشی از ورزش بیش­ از­ حد است می‌توانند منجر به صورتی یا تیره شدن رنگ ادرار و آسیب کلیوی شود.

علائم

• رنگ طبیعی ادرار، براساس مقدار آبی که می‌نوشیم تغییر می‌­کنند. مصرف مایعات باعث رقیق شدن رنگ­دانه زرد ادرار می­‌شود، بنابراین هرچه بیشتر آب بنوشید رنگ ادرار شما روشن­‌تر است. هنگامی که مایعات کمتری مصرف می‌­کنید، رنگ ادرار تیره‌­تر می­‌شود. کمبود شدید آب بدن می‌تواند منجر به کهربایی شدن رنگ ادرار شود.
• گاهی رنگ ادرار از رنگ طبیعی اش فراتر می‌رود و به قرمز، آبی، سبز، قهوه‌­ای تیره، سفید ابری تبدیل می­‌شود.

تشخیص

معمولاً پزشکان آزمایشات مختلفی را برای تشخیص علت تغییر رنگ ادرار انجام می­‌دهند. این آزمایشات عبارتند از:

• آنالیز ادرار: آزمایش فوری ادرار، سریع­ترین روش ممکن برای آزمایش ادرار است. در این روش، یک نوار آزمایش که دارای نقاط رنگی است را به مدت چند ثانیه درون ادرار فرو می‌بریم، پس باید کمی صبر کرد تا نتیجه به ­دست آید. با توجه به غلظت ماده­‌ای که از نوار آزمایش برای آن استفاده می­‌کنید، دامنه‌های روی نوار تغییر رنگ می‌دهند، پس باید رنگ­‌های به­ دست آمده را با جدول رنگ مقایسه کرد. جدول رنگ نشان می­‌دهد که کدام رنگ‌­ها، شاخص­‌های طبیعی و غیرطبیعی دارند.
• آزمایش خون: شامل تست­‌های مربوط به عملکرد کبد است.
• سونوگرافی از کلیه‌ها و مثانه سونوگرافی: از کلیه ها و مثانه سونوگرافی به عمل می‌آید.
• کشت ادرار: به منظور شناسایی عفونت، آزمایش کشت ادرار انجام می­‌شود.

درمان

توجه پزشکی

در اکثر مواقع، خوراکی‌­هایی که مصرف می‌کنید بر رنگ ادرار تاثیر می‌گذارند. به تغییر رنگ ادرار خود توجه کنید، سپس زمان و تعداد دفعاتی که شاهد تغییر رنگ ادرار هستید را یادداشت کنید. در صورتی که مصرف برخی از غذاها یا داروها باعث تغییر رنگ ادرار شما نشده است، باید با پزشک خود مشورت کنید.

آب بیشتری بنوشید

همانگونه که می‌دانید غیرطبیعی بودن رنگ ادرار می­‌توانند به عوامل مختلفی مانند کمبود آب بدن، بیماری‌­های خاص، و برخی مسائل مربوط به سلامت بدن مربوط باشد. اگر رنگ ادرار شما تیره‌­تر ازحد معمول است، قبل از انجام هرکاری مطمئن شوید به اندازه کافی آب می‌­نوشید زیرا مصرف ناکافی آب از شایع‌ترین علل تغییر رنگ ادرار است. سعی کنید خوراکی­‌هایی که مصرف کرده­‌اید را به خاطر بیاورید زیرا مصرف چغندر، شاتوت، مارچوبه و برخی داروها باعث تغییر رنگ ادرار می‌شوند.