دو غده فوق کلیوی وجود دارد که کوچک و مثلث شکل می باشند و بالای کلیه‌ها قرار دارند. هر غده فوق کلیوی یا غده آدرنال دارای دو بخش است. لایه بیرونی غده فوق کلیوی، قشر آدرنال است. مرکز غده فوق کلیه مدولا آدرنال است. قشر آدرنال هورمون‌های مهمی را ایجاد می‌کند که:
- آب و نمک را در بدن متعادل می‌کنند.
- به حفظ فشارخون طبیعی کمک می‌کنند.
- مصرف پروتئین، چربی و کربوهیدرات بدن را کنترل می‌کنند.
- دلیل خصوصیات مردانه یا زنانه بدن هستند.
سرطان غده فوق کلیوی (سرطان آدرنال) یک بیماری نادر است که در آن سلول‌های بدخیم (سرطان) در لایه بیرونی غده فوق کلیه تشکیل می‌شوند. داشتن برخی شرایط ژنتیکی خطر ابتلا به سرطان غدد فوق کلیوی را افزایش می‌دهد. علائم سرطان غدد فوق کلیوی شامل شکم درد است. عکس‌برداری و آزمایش خون و ادرار برای تشخیص سرطان غدد فوق کلیوی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی عوامل بر احتمال بهبودی و گزینه‌های درمانی تأثیر می‌گذارند.
سرطان غدد فوق کلیوی (سرطان آدرنال)
در سرطان غدد فوق کلیه که سرطان آدرنال نیز نامیده می‌شود، بیشتر تومورهای سرطانی کارکرد و وظیفه‌ای خاص ایفا می‌کنند و درمان کودکان با درمان بزرگسالان متفاوت است. دو نوع تومور در سرطان آدرنال وجود دارد، تومورهای عملکردی (فعال) و تومورهای غیر عملکردی (غیرفعال). تومورهای فعال تولید هورمون‌های آدرنال را افزایش می‌دهند. باوجود این نوع تومور، معمولاً مقدار زیادی کورتیزول، تستوسترون و آلدوسترون در بدن یافت می‌شود. (آلدوسترون هورمونی است که فشار خون را تنظیم می‌کند.) تومور فعال در سرطان غدد فوق کلیه باعث عملکرد بیش‌ازحد یکی از هورمون‌های زیر می‌شود:
- کورتیزول
- آلدوسترون
- تستوسترون
- استروژن
تومورهای غیرفعال باعث تولید هورمونی غدد آدرنال نمی‌شوند. بیشتر تومورهای فوق کلیه سرطانی نیستند و فقط 5 تا 10 درصد تومورهای آدرنال بدخیم هستند.
علت سرطان غدد فوق کلیوی چیست؟
علل ابتلا به سرطان اولیه آدرنال ناشناخته است. بااین‌حال، این سرطان همچنین می‌تواند یک سرطان ثانویه باشد. سرطان ثانویه زمانی اتفاق می‌افتد که شکل دیگری از سرطان به غدد فوق کلیه گسترش یابد.
علائم
علائم سرطان آدرنال تومور فعال بستگی به هورمون‌های تولید شده دارد. تستوسترون و سایر آندروژن‌ها:
- افزایش موی صورت و بدن، به‌ویژه در زنان
- صدای خشن زنان
استروژن:
- علائم اولیه بلوغ در کودکان
- بافت بزرگ پستان در مردان
آلدوسترون:
- افزایش وزن
- فشار خون بالا
کورتیزول:
- قند خون و فشار بالا
- ضعف عضلانی در پاها
- کبودی در بدن
- افزایش وزن بیش‌ازحد در قفسه سینه و شکم
هر دو تومور فعال و غیرفعال ممکن است درد شکمی را افزایش دهند اما تومورهای غیرفعال ممکن است تغییرات هورمونی یا علائم خاصی ایجاد نکنند. همچنین سندرم کوشینگ هم بیماری ناشی از تومورهای آدرنال تولیدکننده کورتیزول است.
تشخیص
برای تشخیص سرطان غده آدرنال، پزشک شما یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. برای بررسی میزان هورمون ممکن است به آزمایش‌های بیشتر نیاز داشته باشید که برای انجام آزمایش‌های احتمالاً جمع‌آوری بزاق، خون و ادرار نیاز می‌شود. پزشک شما همچنین می‌تواند از عکس‌برداری برای تشخیص تومور در غدد آدرنال استفاده کند. این تست‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- ام آر آی
- سی‌تی‌اسکن
- توموگرافی انتشار پوزیترون(پت اسکن)
اگر تومور پیدا شود، ممکن است یک تکه کوچک از بافت برای بررسی مورد استفاده قرار گیرد. این نمونه برداری بیوپسی نامیده می‌شود. بیوپسی به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد سلول‌های تومور سرطانی هستند یا خوش‌خیم. بیشتر تومورهای آدرنال غیر سرطانی هستند.
درمان سرطان غدد فوق کلیوی
پزشک شما بر اساس وضعیت، جنسیت، سن و وضعیت کلی سلامت جسمی شما برای درمان سرطان غده فوق کلیه برنامه‌ریزی خواهد کرد. پزشک همچنین ممکن است سرطان غده آدرنال شما را مرحله‌بندی کند. مرحله‌بندی، شدت سرطان را برای پزشک مشخص می‌کند و می‌تواند به تعیین درمان مناسب کمک کند. مراحل تومور به شرح زیر تعریف می‌شود:
- تومورهای مرحله 1 تومورهای کوچک (کمتر از 5 سانتیمتر) هستند که هنوز در بافت قرار دارند.
- تومورهای مرحله 2 تومورهای بزرگ (بیشتر از 5 سانتیمتر) هستند که هنوز در بافت قرار دارند.
- تومورهای مرحله 3 تومورهایی با اندازه‌ی متفاوت هستند که به گره‌های لنفاوی و بافت چربی گسترش یافته‌اند.
- تومورهای مرحله 4 تومورهایی با اندازه ی متفاوت هستند که به اندام‌ها و بافت‌های دیگر گسترش یافته‌اند.
بسته به مرحله سرطان، درمان‌های مختلفی در دسترس است.
شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی زمانی سیستمیک است که داروها به صورت وریدی یا دهانی(به صورت قرص) استفاده می‌شوند. این داروها وارد جریان خون و در سراسر بدن پخش می‌شوند و نفوذ می‌کنند و برای درمان سرطان غدد فوق کلیوی که به اندام‌های فراتر از آدرنال گسترش یافته، مفید است. شیمی درمانی برای درمان سرطان آدرنال خیلی مؤثر نیست و بنابراین اغلب زمانی برای سرطان آدرنال استفاده می‌شود که سرطان تا حد زیادی در بدن پیشرفت کرده است که با جراحی درمان نمی‌شود. شیمی درمانی سرطان آدرنال را درمان نمی‌کند. دارو استفاده شده برای افراد مبتلا به سرطان آدرنال، میتوتان است. میتوتان مانع از تولید هورمون توسط غده فوق کلیوی می‌شود و همچنین به صورت هم زمان سلول‌های سرطانی آدرنال و بافت سالم آدرنال را از بین می‌برد.
پرتو درمانی
پرتو درمانی از پرتوهایی با انرژی بالا برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. پرتو درمانی خارجی که استفاده از یک دستگاه خارج از بدن است، پرتوها را بر روی قسمت سرطانی متمرکز می‌کند. درمان اغلب یک یا دو بار در روز، 5 روز در هفته، برای چند هفته انجام می‌شود. هر جلسه درمان سرطان آدرنال تنها چند دقیقه طول می‌کشد و شبیه به عکس‌برداری اشعه ایکس است. همانند اشعه ایکس، پرتو از پوست و دیگر بافت‌ها عبور می‌کند تا به تومور برسد. زمان مفید قرار گرفتن در معرض تابش پرتو بسیار کوتاه است و بیشترین زمان درمان برای قرار دادن بیمار در جای مناسب جهت تابش دقیق به هدف صرف می‌شود. دو نوع پرتودرمانی وجود دارد. پرتودرمانی خارجی که از خارج از بدن شما اعمال می‌شود اما در پرتودرمانی داخلی مواد اولیه رادیواکتیو به‌طور مستقیم به تومور در داخل بدن اعمال می‌شود. کاتترها، سوزن‌ها یا سیم‌هایی ممکن است برای پرتودرمانی داخلی استفاده شوند.
جراحی
جراحی سرطان غدد فوق کلیه می‌تواند غده آدرنال و بافت اطراف آن را در صورت لزوم حذف کند. درمان اصلی سرطان آدرنال، حذف غده فوقانی است که آدرنالکتومی نامیده می‌شود. جراح سعی خواهد کرد که تا حد ممکن همه نواحی که سرطان گسترش یافته است را از بین ببرد. اگر گره‌های لنفاوی مجاور بزرگ شده باشند باید برداشته شوند و احتمال گسترش سرطان بررسی شود. یکی از راه‌های حذف غده آدرنال از طریق برش در پشت، درست زیر دنده‌ها است. این کار به برای تومورهای کوچک به‌راحتی انجام می‌شود اما می‌تواند تومورهای بزرگ‌تر به‌خوبی دیده نشوند. برای حذف اکثر سرطان‌های آدرنال، جراح برش را از طریق جلوی شکم انجام می‌دهد. این کار به جراح اجازه می‌دهد تا تومور را به‌وضوح ببیند و مقدار گسترش آن را تشخیص دهد و همچنین به جراح اجازه می‌دهد که سرطان بزرگ را که به بافت و اندام‌ها در نزدیکی غده آدرنال (محلی) گسترش‌یافته است را هم بردارد.
چشم‌انداز
چگونگی تأثیر روند درمان سرطان غده فوق کلیه به مرحله سرطان بستگی دارد. برای بررسی واکنش سرطان به درمان به پزشک مراجعه کنید. گاهی اوقات تومور ممکن است بازگشت کند و شما ممکن است نیاز به درمان بیشتری داشته باشید. پزشک همچنین بر وضعیت سلامت شما در رابطه با سایر مشکلات احتمالی مربوط به سرطان آدرنال نظارت خواهد کرد. تغییرات هورمونی ناشی از تومورهای فعال می‌تواند منجر به علائم سرطان آدرنال اضافی شود. دوره‌های درمان سرطان آدرنال بر روی کمک به حل این مسائل نیز تمرکز می‌کنند.