عفونت ادرار به معنای وجود باکتری در دستگاه ادرار، یعنی در مثانه، کلیهها یا مجاری بین کلیهها و مثانه است. در دوران بارداری، احتمال ایجاد عوارض ناشی از عفونت ادرار بیشتر میشود، بنابراین عفونت ادرار در دوران بارداری به درمان نیاز دارد. متاسفانه اکثر خانمها علائم عفونت ادرار را نمیدانند. یکی از علائم عفونت ادرار این است که فرد همیشه احساس نیاز به تخلیه مثانه دارد. اما هنگامی که به سرویس بهداشتی میرود، فقط چند قطره ادرار همراه با سوزش خارج میشود. ممکن است قسمت پایین شکم نیز دردناک باشد. اما معمولا عفونت ادرار، مخصوصا در دوران بارداری، نشانهای ندارد. گاهی در حین آزمایشهای ادرار دوران بارداری پزشک متوجه وجود عفونت ادرار میشود.
تاثیر عفونت ادراری بر بارداری
اگر فرد در حین بارداری به عفونت کلیه نیز مبتلا باشد، احساس ناراحتی زیادی خواهد داشت. اگر عفونت درمان نشود، باعث ایجاد مشکلاتی مانند زایمان زودرس یا کم وزنی نوزاد میشود. عفونت کلیه بیماری رایجی نیست اما در اثر عفونت مثانه (سیستیت) یا عفونت ادرار، ممکن است عفونت کلیه نیز ایجاد شود. عفونت کلیه در ابتدا هیچ نشانهای ندارد (باکتریوری بدون علامت).
علل سوزش و عفونت ادراری در دوران بارداری
اکثر عفونتهای ادراری در اثر باکتریهای موجود در روده ایجاد میشوند. ممکن است باکتریهای روده برای روده هیچ مشکلی ایجاد نکنند اما اگر به دیگر قسمتهای بدن برسند، باعث عفونت آن قسمت میشوند. پس از دفع مدفوع، برخی از باکتریها در اطراف مقعد میمانند. گاهی این باکتریها به مجرای ادرار رفته و وارد مثانه میشوند. برخی از باکتریها در ادرار رشد کرده و تکثیر میشوند و همین باعث عفونت ادراری میگردد. خانمها بیشتر از آقایان در معرض ابتلا به عفونت ادراری هستند زیرا مجرای ادرار در آنها کوتاهتر و نزدیکتر به مقعد است. خانمهای باردار نیز بیشتر از دیگر خانمها مستعد ابتلا به عفونت ادراری هستند زیرا تغییرات هورمونی دوران بارداری بر دستگاه ادراری تاثیر گذاشته و جریان ادرار را کند میسازد. همچنین، بزرگ شدن رحم در دوران بارداری بر روی مثانه فشار وارد آورده و مانع تخلیه کامل مثانه میشود. اگر ادرار سریع از مثانه خارج نشود، احتمال تکثیر باکتریها و عفونت بیشتر میشود. به ندرت ممکن است عفونت ادراری علل دیگری نیز داشته باشد. اگر بیمار مجبور باشد از سوند استفاده کند، باکتریها راحتتر به مثانه میرسند و احتمال عفونت بیشتر خواهد شد. بعضی اوقات در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، عفونت به جای مجرای ادرار، از طریق جریان خون منتشر میشود.
علائم
علائم عفونت ادرار به این بستگی دارد که باکتری تا کجای دستگاه ادراری بالا رفته باشد. باکتری باعث ایجاد مشکلاتی میشود که عبارتند از:
- باکتریوری بدون علامت: در چنین حالتی، باکتری در ادرار وجود دارد اما نشانه و علامتی ندارد. این نوع باکتری را فقط با انجام آزمایش ادرار میتوان تشخیص داد.
- عفونت مثانه (سیستیت): عفونت مثانه هم در خانمهای باردار و هم در دیگر خانمها رایج است. علائم عفونت مثانه شامل درد هنگام دفع ادرار و تکرر ادرار است. همچنین ممکن است فرد علائم دیگری مانند درد پایین شکم، وجود خون در ادرار و تب نیز داشته باشد.
- عفونت کلیه (پیلونفریتیس): این نوع عفونت زیاد رایج نیست اما ممکن است در اثر وجود سیستیت یا باکتریوری بدون علامت، عفونت کلیه نیز ایجاد شود. عفونت کلیه جدیتر از موارد قبل بوده و باعث میشود بیمار احساس ناخوشی داشته باشد. بیمار ممکن است برخی یا تمام علائم عفونت کلیه را داشته باشد. این علائم عبارتند از:
- درد پهلو و اطراف کلیه
- تب
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- وجود خون در ادرار
- علائم سیستیت که در بالا ذکر شد.
- احساس بیماری
تشخیص
معمولا از بیمار خواسته میشود که نمونهای از قسمت میانی ادرار خود را برای آزمایش بدهد. فسمت میانی ادرار بدین معنی است که فرد ابتدای ادرار را در دستشویی ریخته، سپس کمی از ادرار را در بطری و قسمت آخر ادرار را نیز در دستشویی میریزد. دلیل استفاده از قسمت میانی ادرار این است که ادراری که مورد آزمایش قرار میگیرد، فقط ادرار بوده و با باکتریهایی که روی پوست هستند ترکیب نشده باشد. اگر دیپ استیک یا نوار شناسهگر کاملا شفاف باشد، عفونتی وجود ندارد. اگر نتیجه آزمایش مثبت بود و عفونت وجود داشت، نمونه ادرار برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه فرستاده میشود. انجام این آزمایش چند روز طول میکشد اما نتیجهی آن نشان میدهد که چه نوع باکتری باعث عفونت شده و بهترین آنتی بیوتیک برای درمان عفونت چیست.
درمان سوزش و عفونت ادراری در دوران بارداری
روشهای درمان عفونت ادرار در دوران بارداری عبارتند از:
آنتی بیوتیکها
چند نوع آنتی بیوتیک وجود دارد که برای درمان عفونت ادرار مفید هستند. پزشک تشخیص میدهد که کدام نوع برای بیمار مناسب است. معمولا یک دوره درمان هفت روزه با آنتی بیوتیک برای بیمار کافی است. اما بیمار باید دوره درمان را کامل کند. آنتی بیوتیک مناسب برای دوران بارداری با آنتی بیوتیکهای مورد استفاده در مواقع دیگر، متفاوت است. در دوران بارداری آنتی بیوتیکی تجویز میشود که برای مادر و نوزاد خطری نداشته باشد. اگر پس از چند روز مصرف آنتی بیوتیک، علائم بهبود نیافت یا فرد احساس کرد که علائم تشدید شدهاند، باید به پزشک مراجعه کند. برخی از باکتریها به آنتی بیوتیکها مقاوم هستند. با آزمایش نمونه ادرار میتوان فهمید که باکتری به چه نوع آنتی بیوتیکی مقاوم است. اگر باکتری به اولین آنتی بیوتیک استفاده شده مقاوم بود، باید آنتی بیوتیک دیگری برای بیمار تجویر شود. بیمار باید پس از اتمام آنتی بیوتیکها دوباره آزمایش ادرار بدهد تا بررسی شود که آیا عفونت به طور کامل درمان شده است.
داروهای مسکن
معمولا پاراستامول باعث کاهش یا رفع درد، ناراحتی و تب میشود.
نوشیدن مایعات
اگر به سیستیت مبتلا هستید، باید مایعات زیادی بنوشید تا مثانه تخلیه و تمیز شود. اما هیچ مدرکی وجود ندارد که ثابت کند نوشیدن مایعات برای بیماری سیستیت مفید است. برخی از پزشکان معتقدند که نوشیدن مایعات مفید نیست و فقط باعث ایجاد درد بیشتر در هنگام ادرار میشود. بنابراین نمیتوان با اطمینان گفت که آیا فرد مبتلا به سیستیت باید مایعات زیادی بنوشد یا نوشیدن مایعات در حد معمول برای او کافی است. با این حال، اگر فرد تب و احساس ناخوشی داشته باشد، نوشیدن مایعات زیاد از کم آبی بدن جلوگیری میکند.
پیشگیری
گاهی بیمار تمام کارها و دستورالعملها را به درستی انجام میدهد اما هنوز از عفونت دستگاه ادرار رنج میببرد، اما با رعایت موارد زیر میتوان احتمال عفونت ادرار را کاهش داد:
- حذف غذاها و آبمیوههای فرآوری شده، کافئین و شکر
- به منظور مبارزه بهتر با عفونت، مصرف روزانه 250 تا 500 میلی گرم ویتامین ث ، 25000 تا 50000 میلی گرم بتاکاروتن و 30 تا 50 میلی گرم روی
- عادت به نگه نداشتن ادرار (تخلیه مثانه به محض احساس نیاز به تخلیه) و خالی کردن کامل مثانه
- تخلیه مثانه قبل و بعد از مقاربت
- اجتناب از مقاربت در حین درمان عفونت مجاری ادراری
- خشک کردن محل پس از ادرار (بدون کشیدن دستمال کاغذی) و تمیز نگه داشتن دستگاه تناسلی
- عدم استفاده از صابونهای قوی، آب با فشار زیاد، کرمهای ضد عفونی کننده، اسپریها و پودرهای بهداشتی زنانه
- تعویض روزانه لباس زیر و جوراب شلواری
- اجتناب از پوشیدن شلوارهای تنگ
- استفاده از جوراب شلواری و لباسهای زیر کاملا نخی یا نخی پنبهای
- عدم استفاده از وان بیش از 30 دقیقه یا دو مرتبه در روز
