عفونت ادراری در کودکان: علت،علائم و درمان

عفونت ادراری به عفونت باکتریایی مثانه (سیستیت)، عفونت کلیه (پیلونفریت)، یا هر دو گفته می‌شود. عفونت ادراری توسط عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود. ممکن است عفونت ادراری در نوزادان و اطفال فقط باعث تب شود، اما کودکان بزرگتر درد، سوزش ادرار، درد مثانه. و نیاز به دفع مکرر ادرار را تجربه خواهند کرد. تشخیص عفونت ادراری بر مبنای معاینه بیمار و آزمایش کشت ادرار قرار دارد. رعایت بهداشت می‌تواند از بروز عفونت ادراری جلوگیری کند. در صورتی که کودک دچار عفونت ادراری شود برای رفع این مشکل مصرف آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود.

علل عفونت ادراری

عفونت ادراری در کودکان شیوع بالایی دارد. تقریباً همه عفونت‌های ادراری به علت ورود باکتری به ورودی جالب (لوله‌ای که ادرار را از مثانه به خارج از بدن هدایت می‌کند) و حرکت آن به سمت مثانه و گاهی اوقات کلیه ایجاد می‌شوند. به ندرت، در عفونت‌های شدید، باکتری از طریق کلیه وارد جریان خون می‌شود و باعث عفونت خون (مسمومیت عفونی) یا سایر اعضای بدن می‌گردد. کودکان در برابر عفونت ادراری آسیب‌پذیر هستند زیرا اکثر اوقات پوشک می‌شوند، پوشک شدن باعث می‌شود که دستگاه تناسلی آنها گرم و مرطوب باشد و زمینه رشد و تکثیر باکتری را فراهم کند. به علاوه، پوشک همیشه حجم ادرار را جذب نمی‌کند، در برخی موارد نیز باکتری موجود در مدفوع می‌تواند به راحتی وارد دستگاه تناسلی شود و باعث ایجاد عفونت شود.

علائم عفونت ادراری

نوزادانی که دچار عفونت ادراری می‌شوند ممکن است به جز تب هیچ علامت دیگری نداشته باشند. در برخی موارد، اشتهای خود را از دست می‌دهند، رشد خوبی ندارند، بی‌حال هستند، استفراغ می‌کنند، یا اسهال هستند. در این نوزادان ممکن است عفونت ادراری همه اعضای بدن را درگیر کند. اطفال و کودکان زیر دو سال که عفونت ادراری دارند ممکن است دچار تب، استفراغ، اسهال، درد شکم، یا ادرار بدبو شوند. علائم ابتلا به عفونت ادراری در کودکان بالای دوسال شبیه علائم عفونت کلیه یا مثانه در بزرگسالان است. کودکانی که دچار عفونت مثانه(سیتمیت) می‌شوند معمولا در هنگام دفع ادرار دچار درد و سوزش می‌شوند، نیاز به دفع فوری و مکرر ادرار دارند، و مثانه آنها دردناک می‌شود. همچنین ممکن است برای دفع ادرار یا نگه‌داشتن آن (ادرار فوریتی) به مشکل بربخورند و ادرار آنها بدبو باشد. کودکانی که دچار عفونت کلی (پیلونفریت) می‌شوند در طرفین یا پشت (قسمت فوقانی کلیه) دچار درد می‌شوند و علائمی مانند تب بالا، لرز، و احساس بیماری (بیمارگونگی) را تجربه خواهند کرد. کودکانی که با مشکل ناهنجاری‌های مجرای ادرار مواجه هستند ممکن است در شکم آنها توده وجود داشته باشد، کلیه‌های‌شان بزرگ شده باشد، ورودی حالب آنها ناهنجاری داشته باشد و هرگونه تغییر شکل در قسمت پایین ستون فقرات آنها مشاهده شده باشد. کودکانی که جریان ادرار آنها پر قدرت نیست ممکن است یکی از لوله‌هایی که ادرار را از کلیه به مثانه می‌برد دچار انسداد شده باشد، یا کودک نتواند به علت اختلال عصب مثانه خود را کنترل کند.

تشخیص عفونت ادراری

آزمایش ادرار

تشخیص عفونت ادراری از طریق کشت ادرار میسر است، پزشک نمونه ادرار را به آزمایشگاه می‌فرستد تا کشت شود و رشد باکتری‌های موجود در آن تایید شود. کودکانی که یاد گرفته‌اند به تنهایی به دستشویی بروند می‌توانند نمونه ادرار خود را تهیه کنند. در این روش دستگاه تناسلی و به ویژه ورودی حالب توسط یک پد کوچک که حاوی مواد ضدعفونی‌کننده از تمیز می‌شود. پس کودک باید مقداری از ادرار خود را در توالت تخلیه کند. سپس مابقی ادرار را درون ظرف استریل بریزد. پزشکان نمونه ادرار نوزادان و کودکان را با وارد کردن یک کانتر نازک، منعطف، و استریل به قسمت ورودی حااب و مثانه جمع‌آوری می‌کنند. این فرایند سوند زدن نام دارد.

عکسبرداری از کلیه و مجاری ادراری

بسیاری از ناهنجاری‌های ساختاری سیستم اداری از طریق سونوگرافی تشخیص داده می‌شود. گاهی اوقات برخی از ناهنجاری‌های کودکان در دوران جنینی توسط سونوگرافی تشخیص داده نمی‌شود بنابراین، همه پسران در تمام سنین و دختران زیر سن 3 سال که یکبار دچار عفونت ادراری شده‌اند باید مورد بررسی‌های بیشتر قرار بگیرند تا هرگونه ناهنجاری سیستم ادراری در آنها شناسایی شود. سایر دخترانی که عفونت ادراری بازگشت کننده دارند نیز به این بررسی‌ها نیاز دارند.

آزمایش خون

در کودکانی که نتایج نمونه ادرار آنها، وجود عفونت را تایید نکرده است انجام آزمایش خون و آزمایشاتی که وجود التهاب را نشان می‌دهند ضرورت می‌یابد، این آزمایشات به پزشک کمک می‌کنند که علاوه بر عفونت مثانه عفونت کلیه را نیز تشخیص دهند. کشت خون در نوزادانی که عفونت ادراری دارند و در کودکان یک تا دو ساله که بیمار هستند انجام می‌شود.

درمان عفونت ادراری

عفونت ادراری با مصرف آنتی‌بیوتیک بهبود می‌یابد. پزشک به کودکانی که بسیار بیمار به نظر می‌رسند یا کودکانی که آزمایشات اولیه آنها وجود عفونت ادراری را تایید کرده است، پیش از آماده شدن نتایج کشت ادرار و خون آنتی‌بیوتیک می‌دهد. در غیر این صورت پزشک آماده شدن نتایج و تایید عفونت ادراری صبر می‌کند. کودکانی که بسیار بیمار به نظر می‌رسند و همه نوزادان مبتلا به عفونت ادراری به صورت تزریق عضلانی یا وریدی آنتی‌بیوتیک دریافت می‌کنند. به سایر کودکان آنتی‌بیوتیک خوراکی داده می‌شود. معمولا درمان عفونت ادراری حدود ۷ تا ۱۴ روز طول می‌کشد، به کودکانی که به آزمایشات بیشتر برای تشخیص ناهنجاری‌های ساختاری نیاز دارند تا زمان آماده شدن نتایج آنتی‌بیوتیک با دوز پایین داده می‌شود. برخی از کودکانی که دچار ناهنجاری‌های ساختاری هستند تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند و پزشک این ناهنجاری‌ها را اصلاح می‌کند. سایر کودکان نیز به منظور جلوگیری از بروز عفونت باید روزانه آنتی‌بیوتیک مصرف کنند. کودکانی که از برگشت ادرار از مثانه به حالب رنج می‌برند نیاز به عمل جراحی دارند و باید تا زمانی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند آنتی‌بیوتیک دریافت‌ کنند. کودکانی که برگشت ادرار از مثانه به حالب آنها شدید نیست باید از نزدیک تحت نظارت قرار بگیرند و آنتی‌بیوتیک دریافت کنند.

پیشگیری از عفونت ادراری

پیشگیری از عفونت ادراری کار دشواری است اما می‌توان با رعایت بهداشت از بروز این مشکل جلوگیری کرد. باید به دختران یاد داد که پس از دفع ادرار یا مدفوع، به منظور کاهش خطر ورود باکتری به مجرای ورودی حالب، خود را از جلو به عقب خشک کنند و از خشک کردن خود به صورت عقب به جلو خودداری کنند. از مصرف مکرر مواد معطر و خوشبوکننده در وان حمام خودداری کنند زیرا این مواد در دختران و پسران باعث التهاب پوست اطراف ورودی حالب می‌شود و ریسک عفونت ادراری را افزایش می‌دهند. ختنه کردن پسران، ریسک عفونت ادراری را در دوران نوزادی کاهش می‌دهد. احتمال بروز عفونت ادراری در پسرانی که ختنه شده‌اند نسبت به پسرانی که ختنه نشده‌اند ۱ به ۱۰ است، اما هنوز به درستی نمی‌دانیم که آیا مسئله دلیل کافی برای ختنه کردن پسران است یا خیر دفع مکرر ادرار و مدفوع (به ویژه درمان یبوست مزمن) می‌تواند خطر ابتلا به عفونت ادراری را کاهش دهد.