هماچوری یک عبارت پزشکی برای وجود خون در ادرار است. بیماری‌ها و عوامل مختلف می‌توانند منجر به هماچوری شوند. این موارد عبارتند از: عفونت، بیماری کلیه، سرطان، و اختلالات نادر خونی. ممکن است خون موجود در ادرار با چشم دیده شود یا آنکه آنقدر کم باشد که با چشم غیر مسلح دیده نشود. توجه نکردن به هماچوری می‌تواند باعث بدتر شدن برخی بیماری‌ها مانند سرطان و بیماری کلیه شود.
علل
علل مختلفی برای هماچوری وجود دارد. در برخی موارد، خونریزی می‌تواند به نقاط مختلف بدن مربوط باشد. گاهی خونی که در ادرار مشاهده می‌شود ناشی از خونریزی واژن، مجرای خروج منی در مردان و حرکات شکم در مردان و زنان است. اما اگر خون منحصرا در ادرار وجود داشته باشد، عوامل مختلفی در آن دخیل خواهند بود.
عفونت
عفونت، یکی از دلایل بسیار شایع برای مشاهده خون در ادرار است. عفونت می‌تواند در هر یک از قسمت‌های مجاری اداری، مثانه، یا کلیه رخ دهد. حرکت باکتری به سمت میزنای باعث ایجاد عفونت می‌شود. میزنای لوله ای است که ادرار را به خارج از بدن هدایت می‌کند. عفونت می‌تواند مثانه و حتی کلیه را درگیر کند. عفونت معمولا با درد و تکرر ادرار همراه است. خون موجود در ادرار می‌تواند کم یا زیاد باشد.
سنگ
سنگ مثانه یکی دیگر از دلایل ادرار خونی است. مواد معدنی موجود در ادرار باعث ایجاد کریستال درون مثانه یا کلیه می‌شوند. معمولا سنگ‌های بزرگ باعث انسداد مجاری اداری می‌شوند که به درد و خونریزی می‌انجامد.
بزرگ شدن پروستات
در افراد میانسال و افراد مسن، بزرگ شدن پروستات یکی از دلایل شایع هماچوری است. پروستات زیر مثانه و در نزدیکی میزنای قرار دارد. بزرگ شدن پروستات در افراد میانسال باعث فشرده شدن میزنای می‌شود. این مساله باعث ایجاد برخی مشکلات در هنگام دفع ادرار می‌شود و از تخلیه کامل مثانه جلوگیری می‌کند. این امر منجر به عفونت مجاری اداری و ادرار خونی می‌شود.
بیماری کلیه
بیماری کلیه یکی از دلایل مشاهده خون در ادرار است که در زمره دلایل شایع قرار ندارد. کلیه ملتهب یا بیمار می‌تواند منجر به هماچوری شود. این بیماری یا به صورت خود به خود رخ می‌دهد یا آنکه از علائم بیماری‌هایی مانند دیابت است. در کودکان 6 تا 10 ساله، اختلال گلومرونفریتیس پس از عفونت استرپتوکوکی کلیه می‌تواند به هماچوری ختم شود. این مساله در دنیای امروز بسیار نادر است زیرا آنتی بیوتیک‌ها فورا عفونت را درمان می‌کنند.
سرطان
سرطان مثانه، سرطان کلیه، یا سرطان پروستات می‌توانند منجر به مشاهده خون در ادرار شوند. این علامت معمولا در مواردی که سرطان پیشرفت می‌کند مشاهده می‌شود. ممکن است بیمار در آغاز بیماری این علائم را نداشته باشد.
داروها
برخی از داروهای خاص می‌توانند منجر به هماچوری شوند. این داروها عبارتند از:
- پنی سیلین
- آسپرین
- داروهای رقیق کننده خون مانند هپارین و وارفارین
- سایکوفسفامید، که از این دارو برای درمان انواع خاصی از سرطان استفاده می‌شود.
سایر علل
دلایل دیگری نیز برای هماچوری وجود دارد که خیلی شایع نیستند. برخی از اختلالات نادر خونی مانند کمخونی داسی شکل سلول، سندروم آلپورت، و هموفیلی می‌توانند منجر به هماچوری شوند. انجام ورزش‌های سنگین، یا ضربه به کلیه می‌تواند باعث مشاهده خون در ادرار شود.
انواع هماچوری
هماچوری به دو دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:
- هماچوری شدید
اگر به اندازه ای خون در ادرار وجود داشته باشد که رنگ ادرار را قرمز یا صورتی کند یا رگه‌های قابل مشاهده خون در ادرار وجود داشته باشد، به این نوع ادرار خونی هماچوری شدید گفته می‌شود.
- هماچوری میکروسکوپی
اگر خون موجود در ادرار با چشم دیده نشود، به آن هماچوری میکروسکوپی گفته می‌شود. در این حالت فقط بررسی نمونه ادرار و آنالیز آن زیر میکروسکوپ می‌تواند هماچوری میکروسکوپی را تائید کند.
تشخیص
در صورتی که در ارتباط با مشکل هماچوری به پزشک مراجعه می‌کنید باید به سوالات متعدد پاسخ دهید.
- پزشک از شما درباره مقدار خونی که در هنگام دفع ادرار مشاهده کرده است سوال می‌پرسد. او می‌خواهد درباره تعداد دفعات ادرار کردن، دردی که در این هنگام دارید، مشاهده رگه خونی، و داروهایی که احتمالا مصرف می‌کنید اطلاعاتی به دست بیاورد.
- پزشک به معاینه بدن می‌پردازد سپس نمونه ادرار شما را مورد آنالیز قرار می‌دهد. آزمایش نمونه ادرار می‌تواند وجود خون در ادرار را تائید کند و در صورتی که عفونت داشته باشید، باکتری عامل عفونت را شناسایی کند.
- ممکن است پزشک انجام عکسبرداری مانند سی تی اسکن را تجویز کند تا بتواند نمایی کلی از بدن شما داشته باشد.
- سیستوسکوپی روش دیگری است که ممکن است پزشک انجام آنرا ضروری بداند. در این روش لوله کوچکی که یک دوربین در قسمت جلوی آن نصب شده است وارد میزنای و مثانه شما می‌شود. دوربین به پزشک کمک می‌کند قسمت‌های داخلی مثانه و میزنای را مشاهده کند و بتواند علت هماچوری را تشخیص دهد.
عوارض
در صورتی که وجود خون در ادرار ناشی از سرطان باشد، نادیده گرفتن آن می‌تواند باعث پیشرفت تومور شود که در این حالت تومور قابل درمان نیست. عفونت درمان نشده می‌تواند در نهایت منجر به نارسایی کلیه شود. در صورتی که علت هماچوری، بزرگ شدن پروستات باشد درمان به موقع می‌تواند باعث کاهش علائم شود. نادیده گرفتن بزرگ شدن پروستات باعث ناراحتی در دفع ادرار، درد شدید، و حتی سرطان می‌شود. اگر بیمار سنگ داشته باشد، توجه نکردن به هماچوری می‌تواند شرایط بسیار دردناکی را به وجود بیاورد. تجویز دارو و انجام اقدامات پزشکی می‌تواند به بیمار کند سنگ خود را دفع کند. بنابراین برای دفع سنگ، باید آنرا به قطعات کوچک خورد کرد.
درمان
درمان ادرار خونی به علت خونریزی بستگی دارد. به عنوان مثال اگر خونریزی ناشی از وجود عفونت باشد، پزشک مصرف آنتی بیوتیک را تجویز خواهد کرد. در صورتی که عوامل دیگری در این مساله دخیل باشند، پزشک اقدامات درمانی مختلفی را تجویز می‌کند. اگر در ادرار خود خون مشاهده نمی‌کنید اما دچار نکرد ادرار، مشکل در دفع ادرار، یا درد هنگام ادرار، درد شکم، یا درد کلیه هستید به پزشک مراجعه کنید. این موارد می‌توانند نشان دهنده هماچوری میکروسکوپی باشند. در صورتی که نمی‌توانید ادرار کنید، هنگام ادرار کردن خون مشاهده می‌کنید، یا درد دفع ادرار خونی یک یا چند مورد از موارد زیر را دارید فورا به پزشک مراجعه کنید:
- استفراغ
- تهوع
- تب
- لرز
- درد پهلو، کمر، یا شکم
پیشگیری
پیشگیری از هماچوری به معنای پیشگیری از عوامل زیر است:
- برای پیشگیری از عفونت، روزانه مقدار زیادی آب بنوشید، پس از روابط جنسی فورا به دستشویی بروید و ادرار کنید، و بهداشت فردی را به خوبی رعایت کنید
- برای پیشگیری از تشکیل سنگ، مقدار زیادی آب بنوشید، از مصرف بیش از حد نمک و برخی غذاهای خاص مانند اسفناج و ریواس خودداری کنید.
- برای پیشگیری از سرطان مثانه، از استعمال دخانیات خودداری کنید، کمتر در معرض مواد شیمیایی قرار بگیرید، و مقدار زیادی آب بنوشید.
