سرطان مثانه به رشد کنترل نشده سلول‌های پوشاننده دیواره مثانه گفته می‌شود. از هر ۱۰ هزار نفر، یک نفر به سرطان مثانه مبتلا می‌شود، سرطان مثانه هفتمین سرطان شایع جهان است که معمولا افراد ۵۵ سال به بالا را درگیر می‌کند و شیوع آن در مردان بیشتر از زنان است.
انواع سرطان مثانه
نوع سرطان مثانه به ظاهر آن زیر میکروسکوپ بستگی دارد. سه نوع سرطان مثانه وجود دارد که عبارتند از:
کارسینوم اوروتلیال
کارسینوم اوروتلیال عامل ۹۰ درصد از سرطان‌های مثانه است و در سلول‌های اوروتلیال پوشاننده دیواره مثانه شروع به تکثیر می‌کنند. کارسینوم اوروتلیال یک عبارت رایج برای این نوع سرطان مثانه است. پیشتر به آن کارسینوم سلولی بینابینی یا TCC گفته می‌شد.
کارسینوم سلول سنگفرشی
کارسینوم سلول سنگفرشی در واکنش به التهاب و حساسیت دیواره مثانه به وجود می‌آید که این سلول‌ها با گذر زمان سرطانی می‌شوند. کارسینوم سلول سنگفرشی عامل ۴ درصد از سرطان‌های مثانه است.
اونوکارسینوم
اونوکارسینوم عامل ۲ درصد از سرطان‌های مثانه است که از سلول‌های غدد به وجود می‌آید. انواع دیگری از سرطان مثانه وجود دارد که از شیوع کمتری برخوردارند مانند سارکوم و سرطان آناپلاستیک. سارکوم در چربی یا لایه عضلانی مثانه شروع می‌شود. سرطان آناپلاستیک یک سرطان نادر در مثانه است که احتمال پخش شدن آن به سایر نقاط بدن وجود دارد.
علائم سرطان مثانه
شایع‌ترین علامت سرطان مثانه وجود خون در ادرار است. اگرچه خونریزی ادراری همیشه رخ نمی‌دهد، باید به آن توجه و به پزشک مراجعه کرد. سایر علائم سرطان مثانه که باید به آنها توجه کرد عبارتند از:
- سوزش ادرار: بیمار هنگام دفع ادرار درد و سوزش زیادی را احساس می‌کند.
- بیمار به طور مکرر نیاز به دفع ادرار دارد.
- بیمار نیاز به دفع فوریتی ادرار را تجربه می‌کند.
داشتن علائم فوق به معنای ابتلا به سرطان مثانه نیست. عوامل دیگری می‌توانند در ایجاد این علائم نقش داشته باشند به عنوان مثال، عفونت مثانه باعث ایجاد درد در دفع ادرار شود. به علاوه نیاز به دفع فوریتی ادرار می‌تواند نشانه بیش فعال بودن مثانه، یا بزرگ شدن پروستات در مردان باشد. اگر سرطان مثانه پیشرفت کرده باشد، بیمار علائم دیگری را نیز تجربه خواهد کرد. این علائم عبارتند از:
- درد لگن
- درد کمر
- درد استخوان
- تورم پاها
تشخیص سرطان مثانه
متخصص کلیه و مجاری ادرار دستور انجام سیستوسکوپی را می‌دهد، سیستوسکوپی یک روش ضروری برای تشخیص سرطان مثانه است. در این روش، متخصص کلیه و مجاری ادرار لوله کوچکی که در قسمت فوقانی آن یک عدد دوربین کوچک وجود دارد را وارد مثانه می‌نماید تا بتواند مثانه و هرگونه ناهنجاری را مشاهده کند. در صورت مشاهده هرگونه ناهنجاری باید از بیمار نمونه تهیه شود سپس برای آزمایش و آنالیز به آزمایشگاه فرستاده شود. در کنار این روش تشخیصی نمونه ادرار بیمار نیز تحت آزمایش قرار می‌گیرد. انجام اسکن مثانه و نقاط اطراف آن نیز از جمله اقدامات تشخیصی سرطان مثانه است. اسکن‌های مثانه عبارتند از:
- التراسو
- د؛ سی‌تی‌اوروگرام
- پیلوگرام داخل وریدی
- عکسبرداری از قفسه سینه
- سی‌تی‌اسکن
- اسکن ام‌آرآی
- اوروگرام ام‌آر
- اسکن استخوان
اگر بیمار در خصوص هر یک از این روش‌های تشخیصی سوال داشته باشد می‌تواند با پزشک خود مشورت کند.
درمان سرطان مثانه
درمان مثانه به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود که این روش‌ها عبارتند از:
ایمن درمانی
باسیل کالمت گرین (BCG) یکی از روش‌های ایمن درمانی است که حاوی مایکوباکتریوم بویس ضعیف شده است. زمانی از این روش استفاده می‌شود که سرطان به عضله مثانه حمله کرده باشد. معمولا پس از انجام جراحی تومور مثانه به صورت داخل مثانه‌ای، از این روش استفاده می‌شود. تا سیستم ایمنی بدن تقویت شود تا بدن بتواند به سلول‌های سرطانی باقیمانده در مثانه حمله کند. پزشک با نصب مستقیم کانتر ( لوله باریکی که وارد مثانه می‌شود ) درمان را شروع می‌کند. کانتر بین نیم ساعت تا دو ساعت درون مثانه باقی می‌ماند و هنگام دفع ادرار خارج می‌شود. بیمار باید حدود شش هفته، هفته‌ای یک واحد مایکوباکتریوم بویس ضعیف شده دریافت کند.
رادیوتراپی
برای درمان سرطان غیرتهاجمی عضله مثانه از رادیوتراپی ( شبیه شیمی درمانی بدن است ) در کنار سایر روش‌های جراحی و با هدف کسب نتایج بهتر استفاده می‌شود. در صورتی که به خاطر مسائل دیگر بیمار تحت جراحی قرار نگرفته باشد، پزشک در خصوص انجام رادیوتراپی با بیمار صحبت کند. در رادیوتراپی به مدت ۶ یا ۷ هفته و ۵ روز در هفته از امواج کوتاه و بدون درد رادیویی برای درمان بیمار استفاده می‌شود.
جراحی برداشتن تومور مثانه از طریق داخل مثانه‌ای (TURBT)
جراحی تومور مثانه بهترین روش برای درمان سرطان تهاجمی غیرعضلانی مثانه است. در این روش بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد و پزشک اقدام به خارج کردن یاخته‌های غیرطبیعی یا تومورهای دیواره مثانه می‌کند. معمولا این روش جراحی در کنار شیمی درمانی یا ایمن درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که سلول‌های سرطانی باقیمانده را از بین می‌برد و شانس عود مجدد سرطان را کاهش می‌دهد.
شیمی درمانی موضعی
در بیماران مبتلا به سرطان تهاجمی غیرعضلانی مثانه پزشک پس از خارج کردن تومور سرطانی انجام شیمی درمانی درون مثانه‌ای را تجویز می‌کند. در شیمی درمانی درون مثانه‌ای به طور مستقیم مثانه تحت درمان قرار می‌گیرد. میتومایسین‌سی رایج‌ترین داروی شیمی‌درمانی درون مثانه‌ای است که سلول‌های سرطانی باقیمانده از جراحی را از بین می‌برد و از عود مجدد سرطان مثانه جلوگیری می‌کند. پزشک پس از ارزیابی وضعیت بیمار یک یا چند واحد از این دارو را تجویز می‌کند. هرچه خطر بیماری بیشتر باشد میزان دز دارو بیشتر می‌شود.
سیستکتومی
در صورتی که بیمار به سرطان تهاجمی عضلانی مبتلا شده و فقط مثانه سرطانی شده باشد می‌توان از روشی که سیستکتومی نسبی نام دارد بهره گرفت. در این روش فقط بخشی از مثانه تخلیه می‌شود. با این حال خارج کردن کامل مثانه و قسمت‌های اطراف آن در سیستکتومی رادیکال، بهترین گزینه درمانی است. بنابراین همه قسمت‌های سرطانی از بدن خارج می‌شوند و از تشدید بیماری جلوگیری می‌شود. جراح پس از تخلیه کامل مثانه در خصوص گزینه‌های درمانی برای دفع ادرار با بیمار مشورت می‌کند. این گزینه‌های درمانی عبارتند از:
- قرار دادن کیسه‌ای در قسمت خارجی بدن برای جمع‌آوری ادرار با استفاده از کانتر برای تخلیه ادرار از قسمت داخلی شکم که پزشک برای جمع‌آوری ادرار ایجاد کرده است.
- ایجاد یک مثانه جدید که امکان تخلیه ادرار از طریق عضله شکم را فراهم می‌کند.
افرادی که تحت درمان با سیستکتومی قرار می‌گیرند به منظور کسب نتایج بهتر، قبل یا بعد از جراحی تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند در برخی موارد علاوه بر شیمی درمانی از رادیوتراپی نیز برای درمان بیمار استفاده می‌شود.
