پروتئینوری به معنی ظاهر شدن پروتئین در ادرار است. معمولاً این عارضه در آزمایشات روزمره کشف شده و غالباً هیچ علامتی با آن همراه نیست. به صورت نرمال پروتئین در اندازه‌های قابل تشخیص اولیه، نباید در ادرار ظاهر شود. پروتئین توسط واحدهای فیلتر کننده (گلومرول‌ها) که درون کلیه قرار دارند، در خون نگهداری می‌شود. دفع پروتئین کلیه در ادرار نشان دهنده‌ی این موضوع است که کلیه‌ها به شکلی مورد آسیب واقع شده اند. بیماری‌هایی که بر واحدهای فیلتر کننده اثر می‌گذارند، شایع‌ترین علت دفع پروتئین کلیه در ادرار شدید می‌باشند. گاهی به این بیماری گلومرولونفریت گفته می‌شود که به معنی التهاب گلومرول می‌باشد.
علت‌های دفع پروتئین کلیه در ادرار
وجود پروتئین در ادرار می‌تواند علامت هر نوع بیماری کلیوی باشد. شایع‌ترین علت‌های دفع پروتئین کلیه در ادرار موارد زیر می‌باشند:
دیابت و فشار خون بالا، دلایل شایع دفع پروتئین کلیه در ادرار می‌باشند. بیماری مزمن و کم آب شدن بدن نیز می‌تواند به افزایش ناپایدار اندازه‌ی پروتئین در ادرار منجر شود.
علل کلیوی
دفع پروتئین کلیه در ادرار ممکن است به دلیل بعضی از اختلالات یا بیماری‌های کلیه شامل موارد زیر ایجاد شود:
- آسیب به کلیه به دلیل برخی داروها یا سمومی مانند فلزات سنگین
- گلومرونفریت (التهاب ساختارهای فیلتر کلیه‌ها)
- عفونت یا التهاب کلیه (پیلونفریت)
- دیگر بیماری‌های کلیوی
- بیماری پلی کیستیک کلیه (یک اختلال ارثی که باعث بزرگ شدن کلیه‌ها با کیست‌های متعدد می‌شود.)
علت‌های دیگر
دفع پروتئین کلیه در ادرار همچنین می‌تواند به دلایل دیگر مانند موارد زیر ایجاد شود:
- بیماری مزمن همراه با تب، مانند عفونت مجاری ادراری
- آمیلوئیدوز (اختلال نادر مرتبط با سیستم ایمنی که با ساخته شدن پروتئین در اندام‌ها و بافت‌ها همراه بوده و می‌تواند باعث عوارض جدی شود).
- نارسایی احتقانی قلب
- از دست رفتن آب بدن
- دیابت
- فشار خون بالا
- پره اکلامپسی (فشار خون بالا و دفع پروتئین کلیه در ادرار هنگام بارداری)
- لوپوس اریتماتوی سیستمیک (اختلالی که در آن بدن به سلول‌ها و بافت‌های خود حمله می‌کند).
علائم
به طور نرمال این بیماری هیچ علامتی ندارد، به جز اینکه پروتئین در یک آزمایش معمولی ادرار کشف می‌شود. یک آزمایش ساده با نوار دیپ استیک می‌توان مقادیر بسیار پایین پروتئین را کشف کند، بنابراین یک آزمایش مثبت به این معنا نیست که یک مشکل جدی در کلیه‌ها وجود دارد. اگر مقدار پروتئین موجود در ادرار خیلی بالا باشد، ممکن است یک عارضه‌ای به نام سندروم نفروتیک در حال پیشرفت باشد. سندروم نفروتیک باعث ساخته شدن آب در بدن می‌شود. این آب اضافی ممکن است باعث ورم قوزک پا یا ورم در دست‌ها (انگشترها برای انگشتان تنگ خواهد شد) یا اطراف چشم‌ها شود. ورم شدید می‌تواند در سراسر پاها و دور کمر گسترش یابد. به دلیل آب موجود در اطراف ریه‌ها ممکن است شکم ورم کرده یا تنگی نفس ایجاد شود.
عوارض
بسیاری از افراد مبتلا به دفع پروتئین کلیه در ادرار در نهایت مبتلا به بیماری کلیه و بدون وجود هیچ مشکلی در طولانی مدت می‌شوند، اما برخی از بیماری‌های کلیه ممکن است به نارسایی کلیه بیانجامد. عوارض به دلیل قطعی دفع پروتئین کلیه در ادرار در هر مورد بستگی دارد بنابراین درباره‌ی بیماری خود بیشتر بدانید. برخی از مشکلات شایع در تمامی انواع بیماری‌های کلیوی با وجود پروتئین در ادرار به صورت زیر می‌باشند:
- فشار خون بالا: بیماری کلیه در خیلی از مواقع باعث ایجاد فشار خون بالا می‌شود. این موضوع باعث افزایش خطر تشدید بیماری کلیه و نیز خطر حمله‌ی قلبی و سکته می‌گردد. برای کنترل فشار خون ممکن است مصرف دارو نیاز باشد.
- کلسترول بالا: در سندروم نفروتیک (سطوح بالای پروتئین در ادرار)، سطوح بالایی از کلسترول (نوعی چربی) نیز ممکن است در خون یافت شود. اگر سطح کلسترول خون پس از گذشت سال‌ها همچنان بالا باشد، ریسک حمله‌ی قلبی افزایش می‌یابد. اگر سندروم نفروتیک به سرعت درمان شود، سطح کلسترول خون به خودی خود پایین می‌آید. با این حال، در بعضی از موارد که درمان سریع ممکن نیست، می‌توان داروهایی برای کاهش سطح کلسترول تجویز کرد.
تشخیص
پس از کشف پروتئین در آزمایش نوار دیپ استیک که بر روی نمونه‌ی کوچکی از ادرار انجام می‌شود، ممکن است آزمایشات بیشتری مورد نیاز باشد. این آزمایش نوار دیپ استیک بسیار حساس است، اما نمی‌تواند به صورت دقیق اندازه بگیرد که چه مقدار پروتئین در ادرار وجود دارد. برای دستیابی به اندازه‌ی دقیق، نیاز است که مقداری ادرار به آزمایشگاه فرستاده شود. این کار می‌تواند با یک نمونه‌ی ادرار کوچک انجام شود که از طریق آن آزمایشگاه سطح پروتئین و کراتینین (نرخ پروتئین، کراتینین یا به صورت خلاصه PCR) را اندازه می‌گیرد. چندین آزمایش خون انجام شده و فشار خون شما اندازه گرفته می‌شود. اندازه و شکل کلیه‌های شما ممکن است در بخش اشعه‌ی ایکس و با اسکن سونوگرافی (موج صوتی) نشان داده شوند. گاهی اوقات، برای اتخاذ یک تشخیص مستحکم و دقیق از علت دفع پروتئین کلیه در ادرار، لازم است که نمونه برداری کلیه انجام شود. این کار به معنی برداشتن بخش کوچکی از کلیه با استفاده از یک سوزن و سپس بررسی آن زیر میکروسکوپ است.
درمان
بیماری زیر بنایی کلیوی ممکن است با دارو قابل درمان باشد. نوع درمان به علت ایجاد کننده بستگی دارد. احتباس آب می‌تواند با کاهش مقدار نمک و آب دریافتی در رژیم غذایی روزانه درمان شود. برخی از بیماران همچنین به داروهایی نیاز دارند که کلیه‌ها را به تولید ادرار بیشتر وادار کنند. فشار خون بالا می‌تواند با کاهش نمک در رژیم غذایی و غالباً با مصرف دارو به صورت روزانه درمان شود. سطح بالای کلسترول ممکن است با کنترل غذایی (خوردن چربی کمتر) و در برخی موارد، با داروهای کاهش کلسترول کنترل گردد. اگر مقدار دفع پروتئین کلیه در ادرار بالاست یا اگر عملکرد کلیه تحت تأثیر بیماری قرار دارد، یافتن علت ایجاد کننده از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود. دفع پروتئین کلیه در ادرار اگر در طول مدت زمان زیاد وجود داشته باشد، می‌تواند به کلیه آسیب بزند. درمان‌ها ممکن است بر اساس علت دفع پروتئین کلیه در ادرار، اگر یافته شده باشد، تغییر کنند. این موضع حیاتی است که هر بیمار مبتلا به دفع پروتئین کلیه در ادرار در مدت زمان طولانی مورد مراقبت قرار گیرد. با این حال برای بسیاری از افرادی که دارای سطوح پایینی از دفع پروتئین کلیه در ادرار هستند، قدم درست به سادگی مشاهده‌ی آزمایشات ادرار، فشار خون و عملکرد کلیه در طول یک مدت زمان طولانی می‌باشد. اگر نشانه‌ها به نظر ثابت برسند، این بررسی تنها سالی یک بار خواهد بود و نیاز نیست که این آزمایشات زیر نظر بیمارستان یا متخصصان انجام شود. تمامی نفرولوژیست‌ها توصیه می‌کنند که به این موضوع توجه ویژه‌ای مبذول شود تا از کنترل خوب فشار خون اطمینان حاصل شود، فارغ از اینکه کلیه‌ها به درستی کار می‌کنند یا خیر.
پیشگیری
شناسایی و مدیریت زود هنگام دفع پروتئین کلیه در ادرار، می‌تواند پیشرفت بیماری و رسیدن آن به مرحله‌ی نهایی را به تأخیر انداخته و یا حتی بیماری ایجاد کننده‌ی آن را با موفقیت درمان کند. غربالگری جمعیت برای دفع پروتئین کلیه در ادرار در هیچ جامعه‌ی بزرگسال سالم و بدون علامتی توصیه نمی‌شود، چرا که اقلیت کمی از جمعیت دارای نوار دیپ استیک مثبت، دارای اختلالات جدی و قابل درمان مجاری ادراری می‌باشند. روش‌های پیشگیری از دفع پروتئین کلیه در ادرار که در منابع متعدد به آنها اشاره شده است، عبارتند از:
- کنترل دیابت
- کنترل فشار خون
- داشتن رژیم‌های غذایی دارای پروتئین پایین
