بیماری مزمن کلیه، که نارسایی مزمن کلیه نیز نامیده می‌شود، کاهش تدریجی عملکرد کلیه را توصیف می‌کند. کلیه‌های شما ضایعات و مایعات اضافی را از بدن فیلتر می‌کنند که سپس از طریق ادرار خارج می‌شوند. هنگامی که بیماری مزمن کلیه به مرحله پیشرفته می‌رسد، مایعات، الکترولیت و ضایعات می‌توانند در بدن شما تجمع یابند و به سطح ناسالم برسند. در مراحل اولیه بیماری مزمن کلیه، ممکن است علائم یا نشانه‌های چندانی نداشته باشید. بیماری مزمن کلیه ممکن است تا زمانی که عملکرد کلیوی شما به طور قابل توجهی آسیب ببیند، بروز نیابد. درمان بیماری مزمن کلیه معمولا با کنترل علت اصلی آن، بر کاهش پیشرفت آسیب به کلیه متمرکز است. بیماری مزمن کلیه می‌تواند به مرحله آخر نارسایی کلیه ختم شود، که بدون فیلتر مصنوعی (دیالیز) و یا پیوند کلیه، کشنده خواهد بود.
دلایل
بیماری مزمن کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که یک بیماری یا مشکل عملکرد کلیه را مختل کند و باعث شود آسیب کلیه طی چند ماه یا چند سال بدتر شود. بیماری‌ها و مشکلاتی که باعث بیماری مزمن کلیه می‌شوند عبارتند از:
- دیابت نوع 1 یا نوع 2
- فشار خون بالا
- گلومرولونفریت، التهاب واحدهای فیلتر کردن کلیه (گلومرولی)
- نفریت بینابینی، التهاب لوله‌های کلیه و ساختارهای اطراف
- بیماری پلی کیستیک کلیه
- انسداد طولانی مدت مجاری ادراری، ناشی از مشکلاتی مانند بزرگ شدن پروستات، سنگ کلیه و برخی از سرطان‌ها
- ریفلاکس ادراری، که باعث بازگشت ادرار به کلیه‌ها می‌شود.
- عفونت مکرر کلیه، که پیلونفریت نیز نامیده می‌شود.
علائم
اگر آسیب کلیه به آرامی رو به پیشرفت باشد، نشانه‌ها و علائم بیماری مزمن کلیه در طول زمان بروز می‌یابند. علائم و نشانه‌های بیماری کلیوی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع
- استفراغ
- از دست دادن اشتها
- خستگی و ضعف
- مشکلات خواب
- تغییر در میزان ادرار کردن
- کاهش گیرایی ذهنی
- کشیدگی و گرفتگی عضلات
- تورم پا و مچ پا
- خارش مداوم
- درد قفسه سینه، اگر مایعات در اطراف پوشش قلب تجمع یابد.
- تنگی نفس، اگر مایعات در ریه‌ها جمع شوند.
- فشار خون بالا که کنترل آن دشوار است.
علائم و نشانه‌های بیماری کلیوی اغلب تعریف نشده هستند، به این معنی که ممکن است به علت بیماری‌های دیگر نیز ایجاد شوند. از آنجا که کلیه‌های شما بسیار سازگار هستند و می‌توانند عملکرد از دست رفته را جبران کنند، علائم و نشانه‌ها ممکن است بروز نیابند تا زمانی که آسیب برگشت ناپذیر رخ دهد.
عوامل خطر
عواملي كه ممكن است خطر ابتلا به بيماري مزمن كليوي را افزايش دهند عبارتند از:
- دیابت
- فشار خون بالا
- بیماری قلبی عروقی
- سیگار کشیدن
- چاقی
- سابقه خانوادگی بیماری کلیوی
- ساختار غیر طبیعی کلیه
- سن بالا
تشخیص
به عنوان اولین قدم در تشخیص بیماری کلیوی، پزشک شما در مورد سابقه شخصی و خانوادگی شما صحبت می‌کند. در میان سایر موارد، پزشک‌تان ممکن است در مورد وجود فشار خون بالا، مصرف داروهایی که ممکن است بر عملکرد کلیه تاثیر بگذارید، مشاهده تغییراتی در عادات ادراری و اینکه آیا اعضای خانواده مبتلا به بیماری کلیوی دارید، سوالاتی بپرسد. سپس، پزشک شما یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد، همچنین علائم مشکلات قلبی عروق شما را بررسی می‌کند، و یک آزمایش نورولوژیکی نیز انجام خواهد داد. برای تشخیص بیماری های کلیه، ممکن است به آزمایشات و روش‌های دیگری نیاز داشته باشید نظیر:
- آزمایش خون: تست‌های عملکرد کلیه میزان مواد زائد مانند کراتینین و اوره در سطح خون شما را بررسی می‌کنند.
- آزمایش‌های ادرار: تجزیه و تحلیل نمونه ای از ادرار شما می‌تواند ناهنجاری‌هایی را نشان دهد که به نارسایی مزمن کلیه منجر می‌شود و به شناسایی علت بیماری مزمن کلیه کمک نماید.
- تست‌های تصویربرداری: برای اندازه گیری ساختار و اندازه کلیه‌ها، پزشک ممکن است از سونوگرافی استفاده کند. در برخی موارد ممکن است از سایر آزمایشات تصویربرداری استفاده شود.
- برداشتن یک نمونه از بافت کلیه برای آزمایش: پزشک ممکن است بیوپسی کلیه را برای برداشتن نمونه‌ای از بافت کلیه توصیه کند. بیوپسی کلیه اغلب با بی‌حسی موضعی با استفاده از یک سوزن بلند و نازک که از طریق پوست به کلیه وارد می‌شود، انجام می‌گردد. نمونه بیوپسی برای آزمایش و کمک به تعیین علت مشکل کلیه به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
درمان
بسته به علت اصلی، برخی از انواع بیماری کلیوی می‌توانند درمان شوند. اگر چه اغلب بیماری مزمن کلیه هیچ درمانی ندارد. درمان معمولا شامل اقداماتی است که برای کمک به کنترل علائم و نشانه‌ها، کاهش عوارض و کند کردن پیشرفت بیماری انجام می‌شود. اگر کلیه‌های شما شدیدا آسیب دیده باشند، ممکن است به درمان بیماری کلیوی مرحله پایانی نیاز باشد.
درمان علت
پزشک شما برای کاهش و یا کنترل علت بیماری کلیوی تلاش می‌کند. گزینه‌های درمانی بسته به علت متفاوت هستند. اما آسیب کلیه حتی اگر علت اصلی مانند فشار خون بالا تحت کنترل باشد، می‌تواند به بدتر شدن ادامه دهد.
درمان عوارض
عوارض بیماری کلیه می‌توانند کنترل شوند تا شما راحت‌تر باشید. درمان‌ها عبارتند از:
داروهای فشار خون بالا
افراد مبتلا به بیماری کلیوی ممکن است فشار خون بالا را تجربه کنند. پزشک شما ممکن است داروهایی برای کاهش فشار خون و حفظ عملکرد کلیه – داروهای مهار آنزیم تبدیل آنژیوتانسین(ACE) یا مسدود کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II – توصیه کند. داروهای فشار خون بالا می‌توانند در ابتدا عملکرد کلیه را کاهش داده و سطح الکترولیت را تغییر دهند، بنابراین ممکن است نیاز به آزمایش‌های خون مکرر برای نظارت بر وضعیت شما باشد. پزشک شما احتمالا یک قرص آب (دیورتیک) و یک رژیم کم نمک نیز توصیه خواهد کرد.
داروهای کاهش سطح کلسترول
پزشک شما ممکن است داروهایی به نام استاتین را برای کاهش کلسترول شما توصیه کنند. افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه اغلب سطوح بالای کلسترول بد را تجربه می‌کنند که می تواند خطر بیماری قلبی را افزایش دهد.
داروهای درمان کم خونی
در موارد خاص، پزشک ممکن است مکمل‌های هورمون اریتروپویتین را، گاها با اضافه کردن آهن، توصیه کند. مکمل‌های اریتروپویتین به تولید گلبول‌های قرمز بیشتر کمک می‌کنند که می‌تواند خستگی و ضعف ناشی از کم خونی را کاهش دهد.
داروهای رفع تورم
افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه مایعات را در بدن خود حفظ می‌کنند. این وضعیت می‌تواند به تورم در پاها و همچنین فشار خون بالا منجر شود. داروهایی به نام دیورتیک‌ها می‌توانند به حفظ تعادل مایعات در بدن شما کمک کنند.
داروهای محافظت از استخوان‌ها
پزشک شما ممکن است مکمل‌های کلسیم و ویتامین D را برای جلوگیری از ضعف استخوان‌ها و کاهش خطر شکستگی خود تجویز کند. همچنین ممکن است داروهایی به نام اتصال دهنده‌های فسفات برای کاهش میزان فسفات در خون‌تان به شما ارائه شود تا از آسیب رگ‌های خونی شما ناشی از تجمع کلسیم (آهکی شدن) محافظت گردد.
رژیم حاوی پروتئین کمتر
همانطور که بدن شما پروتئین را از مواد غذایی دریافت می‌کند، باعث تولید مواد زائدی می‌شود که کلیه‌ها باید آن‌ها را از خون شما فیلتر کنند. برای کاهش میزان کاری که کلیه‌های شما باید انجام دهند، پزشک ممکن است مصرف پروتئین کمتر را توصیه نماید. پزشک شما همچنین ممکن است از شما بخواهد به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید که راه‌های کاهش مصرف پروتئین را به شما ارائه دهد، در حالی که همچنان یک رژیم غذایی سالم داشته باشید. پزشک شما ممکن است آزمایش‌های پیگیری را در فواصل منظم توصیه کند تا بررسی کند آیا بیماری کلیوی شما ثابت باقی مانده یا در حال پیشرفت است.
درمان بیماری کلیوی مرحله آخر
اگر کلیه‌های شما خودشان نمی‌توانند ضایعات و مایعات را از بدن دفع کنند و دچار نارسایی کامل کلیه یا رو به کامل هستید، شما در مرحله آخر بیماری کلیوی هستید. در این مرحله، نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارید.
دیالیز
زمانی که کلیه‌های شما دیگر نمی‌توانند کار تصفیه خون را انجام دهند، دیالیز به طور مصنوعی مواد زائد و مایع اضافی را از خون شما دفع می‌کند. در همودیالیز، یک دستگاه ضایعات و مایعات اضافی را از خون شما فیلتر می‌کند. در دیالیز صفاقی، یک لوله نازک (کاتتر) وارد شکم شما می‌شود و حفره شکم‌تان را با یک محلول دیالیز پر می‌کند، که مواد زائد و مایعات اضافی را جذب خواهد کرد. پس از یک دوره زمانی، محلول دیالیز از بدن شما تخلیه می‌شود که ضایعات را با خود حمل می‌کند.
پیوند کلیه
پیوند کلیه فرآیند جراحی قرار دادن یک کلیه سالم از یک اهدا کننده در بدن شما می‌باشد. کلیه‌های پیوند شده می‌توانند از اهداکنندگان متوفی یا زنده باشند. شما باید برای ادامه عمر خود دارو مصرف کنید تا بدن خود را از پس زدن اندام جدید بازدارید. برای پیوند کلیه، لازم نیست تحت دیالیز باشید. برای برخی از افرادی که دیالیز یا پیوند کلیه را انتخاب نکنند، گزینه سوم این است که نارسایی کلیوی را با اقدامات محافظه کارانه درمان کنند. با این حال، هنگامی که دچار نارسایی کامل کلیه می‌شوید، امید به زندگی عموما چند ماه بیشتر نخواهد بود.
