مثانه یک عضو حفره‌ای شکل در لگن است که ادرار را در خود ذخیره می‌کند. هنگامی که مثانه از ادرار پر شود، فشاری به آن وارد می‌آید و باعث احساس نیاز به تخلیه ادرار می‌شود. در حین تخلیه ادرار، ادرار از مثانه به مجرای ادرار رفته و از بدن خارج می‌شود.
در خانم‌ها، دیواره‌ی جلویی واژن از مثانه محافظت می‌کند. دیواره جلویی واژن با افزایش سن، ضعیف و افتاده می‌شود. وارد آمدن فشار شدید به بدن، مانند فشار زایمان نیز به این قسمت از دیواره واژن آسیب می‌رساند. اگر دیواره جلویی واژن آسیب زیادی ببیند، باعث افتادگی مثانه می‌شود. افتادگی مثانه به این معنی است که دیواره واژن دیگر از مثانه محافظت نمی‌کند و در نتیجه مثانه به سمت واژن افتادگی پیدا می‌کند. افتادگی مثانه باعث ایجاد مشکلاتی همچون بی اختیاری ادرار در زنان می‌شود (یعنی در هنگام سرفه، عطسه یا هر گونه اعمال زور، ادرار چکه می‌کند).
به منظور کسب اطلاعات بیشتر و یا تعیین وقت ملاقات باتماس بگیرید.
افتادگی مثانه
افتادگی مثانه (که سیستوسل نیز نامیده می‌شود) با توجه به مقدار افتادگی مثانه به سمت واژن، به چهار درجه تقسیم می‌شود.
درجه 1(ملایم): فقط قسمت کمی از مثانه به سمت واژن پایین آمده است.
درجه 2(متوسط): مثانه تا حدی افتاده که به دهانه واژن رسیده است.
درجه 3(شدید): مثانه از راه دهانه واژن، از بدن خارج شده است.
درجه 4(کامل): تمام مثانه کاملا از واژن بیرون آمده است و معمولا با افتادگی دیگر اندام‌های لگنی (افتادگی رحم، انتروکایل و رکتوسل) همراه است.
مثانه‌های افتاده معمولا در اثر یائسگی نیز ایجاد می‌شوند. قبل از یائسگی، بدن هورمون استروژن تولید می‌کند که باعث قوی نگه داشتن عضلات داخل و اطراف واژن می‌شود. پس از یائسگی بدن دیگر هورمون استروژن تولید نمی‌کند و در نتیجه عضلات، ضعیف و افتاده می‌شوند.
علل
معمولا عوامل زیر باعث افتادگی مثانه می‌شوند:
- زایمان: زایمان رایج‌ترین علت افتادگی مثانه است. تولد نوزاد فشار زیادی به بافت‌ها و عضلات واژن (که از مثانه محافظت می‌کنند) وارد می‌کند.
- یائسگی: پس از یائسگی هورمون استروژن که باعث سلامت و قدرت عضلات واژن می‌شود، دیگر تولید نمی‌گردد.
- زور زدن: بلند کردن اشیای سنگین، زور زدن در هنگام دفع روده‌ای، سرفه کردن برای مدت زمان طولانی یا یبوست طولانی مدت به عضلات کف لگن آسیب می‌رسانند.
علائم
اولین نشانه افتادگی مثانه وجود بافتی در واژن است که خانم‌ها آن را شبیه یک توپ توصیف می‌کنند.
دیگر علائم افتادگی مثانه عبارتند از:
- احساس ناراحتی یا درد لگنی.
- بیرون زدگی مثانه از واژن (ممکن است بافت حساس بوده و خونریزی کند).
- مشکل در دفع ادرار
- احساس تخلیه نشدن کامل مثانه پس از ادرار (تخلیه ناقص)
- وارد شدن فشار غیر ارادی به مثانه (چکه کردن ادرار در هنگام سرفه، عطسه یا انجام کار سختی که به زور زدن نیاز دارد)
- عفونت مکرر مثانه
- درد در هنگام مقاربت جنسی
- درد پایین کمر
برخی از خانم‌ها علائم افتادگی درجه 1 را نخواهند داشت یا متوجه وجود علائم افتادگی درجه 1 نمی‌شوند.
درمان
افتادگی مثانه درجه 1 که هیچ گونه درد یا احساس ناراحتی ندارد، به درمان دارویی یا جراحی نیاز ندارد. پزشک به افراد مبتلا به افتادگی مثانه درجه 1 توصیه می‌کند که زور نزنند و اشیای سنگین بلند نکنند.
درمان‌های غیر جراحی
رحم بند یا شیاف مهبل وسیله‌ای است که در واژن قرار داده می‌شود تا مثانه را در جای خود نگه دارد. رحم بندها باید در فواصل زمانی مشخص بیرون آورده شده و تمیز شوند تا عفونت ایجاد نشود. بعضی از رحم بندها به نحوی طراحی و ساخته شده‌اند که فرد می‌تواند خودش رحم بند را خارج کرده و آن را تمیز کند. در مورد دیگر انواع رحم بند، پزشک باید رحم بند را خارج و آن را تمیز کند. معمولا برای جلوگیری از ایجاد عفونت و آسیب به دیواره واژن، به همراه رحم بند از پماد استروژن نیز استفاده می‌شود. برخی از خانم‌ها با وجود رحم بند احساس ناراحتی می‌کنند یا رحم بند به راحتی خارج می‌شود.
ورزش‌های کجل
در افتادگی‌های خفیف تا متوسط، پزشک به بیمار توصیه می‌کند که حرکاتش را تغییر دهد، مثلا اشیای سنگین بلند نکند و زور نزند. ممکن است پزشک انجام ورزش‌های کجل را توصیه کند. ورزش‌های کجل، ورزش‌هایی هستند که برای تقویت عضلات کف لگن استفاده می‌شوند. همچنین از ورزش‌های کجل به تنهایی یا به همراه دیگر روش‌های موجود برای درمان افتادگی‌های متوسط و خفیف مثانه استفاده می‌شود.
داروها
در افتادگی مثانه، از داروهای جایگزین استروژن برای تقویت بافت واژن و بافت‌های اطراف آن استفاده می‌شود. درمان با داروهای جایگزین استروژن برای تمام افراد مناسب نیست (مانند افرادی که سرطان خاصی دارند). بدن خانم‌ها پس از یائسگی دیگر به طور طبیعی استروژن تولید نمی‌کند و در نتیجه عضلات واژن ضعیف می‌شوند. در افتادگی‌های خفیف مثانه، برای بهبود علائم افتادگی (مانند ضعف واژینال یا بی اختیاری ادرار، استروژن تجویز می‌شود. در مورد افتادگی‌های شدیدتر، درمان دارویی با دیگر روش‌های درمانی همراه می‌شود.
جراحی
معمولا در افتادگی‌های شدید مثانه که به وسیله رحم بند درمان نمی‌شوند، بیمار به جراحی نیاز دارد. جراحی افتادگی مثانه از راه واژن انجام می‌شود، و هدف از جراحی این است که مثانه در محل خود قرار گیرد. با ایجاد شکافی در دیواره‌ی واژن، مثانه در محل اصلی خود قرار داده می‌شود. سپس قسمت افتاده‌ی مثانه، بسته شده و دیواره واژن محکم می‌شود. بسته به روش مورد استفاده، جراحی تحت بیهوشی عمومی، منطقه‌ای و یا موضعی انجام می‌شود. در جراحی‌های کوچک، بسیاری از خانم‌ها پس از جراحی به منزل می‌روند.
برای تقویت ضعف لگنی ناشی از افتادگی مثانه، از مواد مختلفی استفاده می‌شود. خطرات قرار دادن مش درون واژن برای اصلاح افتادگی اندام‌های لگنی از مزایای آن بیشتر است. با این حال، در برخی از موارد استفاده از مش مناسب است. جراح باید قبل از انجام جراحی، خطرات، مزایا و عوارض استفاده از این وسایل و همچنین فرآیند درمان را به طور دقیق برای بیمار توضیح دهد. پس از جراحی، اکثر خانم‌ها پس از شش هفته می‌توانند مجددا فعالیت‌های معمول خود را آغاز کنند. اما جراح به بیمار توصیه می‌کند که تا شش ماه از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به زور زدن دارند، خودداری کند.
درمان‌های دیگر
برای درمان افتادگی مثانه و تقویت عضلات لگن از درمان فیزیکی، مانند تحریک الکتریکی و بیوفیدبک نیز استفاده می‌شود.
- تحریک الکتریکی: پزشک از یک پروب برای عضلات مورد نظر در واژن یا کف لگن استفاده می‌کند. پروب به وسیله‌ای متصل است که جریان الکتریکی کمی را به عضله فرستاده و عضله را منقبض می‌کند. انقباض به تقویت عضله کمک می‌کند. روش دیگر تحریک الکتریکی این است که به صورت مغناطیسی اعصاب پودندال (عصب شرمی) را از خارج بدن تحریک می‌کنند. این کار عضلات کف لگن را فعال کرده و به درمان بی اختیاری ادرار کمک می‌کند.
- بیوفیدبک: در بیوفیدبک از یک حسگر برای نمایش حرکات عضله واژن و کف لگن استفاده می‌شود. پزشک حرکاتی ورزشی برای تقویت عضلات داخل واژن یا کف لگن برای بیمار تجویز می‌کند. این حرکات ورزشی عضلات را تقویت کرده و علائم افتادگی مثانه را کاهش می‌دهد. در حین انجام حرکات ورزشی، حسگر موجود انقباضات عضلات را نمایش داده و پزشک با مشاهده تصاویر روی مانیتور متوجه می‌شود که حرکات ورزشی تا چه حد برای بیمار مفید هستند.
پیشگیری
وجود فیبر و مایعات زیاد در رژیم غذایی باعث کاهش یبوست و در نتیجه پیشگیری از افتادگی مثانه می‌شود. در صورت امکان، باید از زور زدن در هنگام تخلیه روده خودداری کرد. خانم‌هایی که به یبوست طولانی مدت مبتلا هستند، باید به دنبال درمان یبوست باشند تا احتمال افتادگی مثانه در آنها کاهش پیدا کند. در صورت امکان باید از بلند کردن اشیای سنگین خودداری شود زیرا این کار باعث افتادگی مثانه می‌شود. چاقی نیز باعث افزایش خطر افتادگی مثانه می‌شود. کنترل وزن باعث پیشگیری از افتادگی مثانه می‌شود.
