بی اختیاری ادرار(عدم کنترل ادرار) در مردان: علائم، علت و درمان

بی اختیاری ادرار به معنای چکه کردن ناگهانی ادرار است. بی اختیاری ادرار، بیماری نیست بلکه نشانه‌ای از وجود یک مشکل در دستگاه ادراری مردان است. بی اختیاری ادرار در مردان زمانی اتفاق می‌افتد که عضله اسفنکتر مثانه به اندازه کافی قوی نیست که بتواند ادرار را در خود نگه دارد. درمان بیماری‌های پروستات یکی از علل اصلی بی اختیاری ادرار در مردان است. درمان بی اختیاری ادرار در مردان شامل رفتاردرمانی، مانند آموزش به مثانه و انجام ورزش‌های کگل، جراحی، یا ترکیبی از این دو روش درمانی است.

انواع

انواع مختلف بی اختیاری ادرار مزمن در مردان عبارتند از:

•  بی اختیاری در هنگام فشار به این معنی که در هنگام عطسه، سرفه، خنده، بلند کردن اشیا، تغییر حالت، یا انجام کاری که باعث ایجاد فشار یا کشش مثانه شود، فرد دچار بی اختیاری ادرار می‌‌شود.
•  بی اختیاری اضطراری نوعی اضطرار به تخلیه ادرار بسیار شدید می‌باشد که به فرد فرصت نمی‌دهد تا خود را به سرویس بهداشتی برساند. بی اختیاری اضطراری در زمان سرماخوردگی مثانه نیز رخ می‌دهد. حتی ممکن است بی اختیاری ادرار زمانی که مقدار بسیار کمی ادرار در مثانه فرد وجود دارد نیز رخ دهد. مثانه پر کار نیز نوعی بی اختیاری اضطراری است. اما در تمام افرادی که دارای بی اختیاری ادرار هستند، ادرار چکه نمی‌کند.
•  بی اختیاری ریزشی به این معنی است که فرد نیاز به تخلیه ادرار دارد اما می‌تواند فقط چند قطره از ادرار را تخلیه نماید. از آنجا که مثانه نمی‌تواند تمام ادرار را تخلیه کند، ادرار باقی مانده چکه می‌کند.
•  بی اختیاری کلی به این معنی است که فرد همیشه دچار چکه کردن ادرار می‌شود. بی اختیاری کلی زمانی ایجاد می‌شود که عضله اسفنکتر از کار بیفتد.
•  بی اختیاری عملکردی به این معنا است که فرد نمی‌تواند به موقع برای تخلیه مثانه به سرویس بهداشتی برسد. این امر زمانی اتفاق می‌افتد که مانعی بر سر راه فرد باشد یا فرد نتواند تا سرویس بهداشتی راه برود.

علل بی اختیاری ادرار در مردان

هر نوع بی اختیاری ادرار در مردان، دلیل خاصی دارد.

•  بی اختیاری ناشی از فشار زمانی ایجاد می‌شود که غده پروستات برداشته شده باشد. اگر در حین برداشتن پروستات، به اعصاب یا به عضله اسفنکتر آسیبی وارد شود، عضله اسفنکتر دیگر نمی‌تواند از قسمت پایین مثانه محافظت کند. نگه داشتن ادرار در مثانه وظیفه عضله اسفنکتر است.
•  بی اختیاری اضطراری مواقعی رخ می‌دهد که فشار وارده به عضلات مثانه آنقدر شدید باشد که عضله اسفنکتر نتواند ادرار را نگه دارد. در چنین حالتی، فرد احساس نیاز بسیار شدید به تخلیه ادرار خواهد داشت.
•  بی اختیاری ریزشی در اثر انسداد مجرای ادرار به وجود می‌آید. انسداد مجرای ادرار نیز باعث جمع شدن ادرار در مثانه می‌شود. انسداد مجرای ادرار معمولا در اثر بزرگ شدن غده پروستات یا تنگی مجرای ادرار رخ می‌دهد. همچنین ممکن است ریزش ادرار در مردان و انسداد مجرای ادرار در اثر ضعف عضلات مثانه به وجود آمده باشد.

بی اختیاری ادرار در مردان معمولا در اثر مشکلات یا درمان پروستات به وجود می‌آید.

تشخیص

پزشک برای آگاهی از علت بی اختیاری ادرار در مردان ابتدا سوابق پزشکی بیمار را بررسی کرده و بیمار را معاینه می‌کند. علاوه بر آزمایش‌های رایجی مانند تجزیه شیمیایی ادرار، پزشک به انجام معاینه و بررسی سوابق پزشکی نیز نیاز دارد تا بتواند علت را تشخیص داده و درمان را شروع کند. ممکن است پزشک از بیمار بخواهد گزارشی از مقدار مایعات مصرفی و مقدار و تعداد تخلیه ادرار تهیه کند. آزمایش‌هایی که برای تشخیص نوع و علت بی اختیاری ادرار انجام می‌شوند عبارتند از:

•  تجزیه شیمیایی و کشت ادرار، این دو آزمایش نشان می‌دهند که آیا بیمار به عفونت مجاری ادراری یا پروستاتیت مبتلا است یا خیر و آیا در ادرار فرد، خون یا قند وجود دارد.
•  آزمایش سرفه، آزمایش سرفه برای بررسی چکه کردن ادرار در هنگام سرفه انجام می‌شود.
•  آزمایش‌های بررسی جریان ادرار در مجاری ادراری

عوامل خطرساز

در مردان، عوامل بسیاری باعث افزایش خطر ایجاد عدم کنترل ادرار در مردان می‌شوند که عبارتند از:
شرایط فیزیکی یا سبک زندگی:

•  تغییرات وابسته به سن، از جمله کاهش ظرفیت مثانه و ضعف فیزیکی
•  استفاده از تنباکو
•  آسیب وارده به مثانه یا مجرای ادرار در اثر جراحی پروستات یا پرتو درمانی
•  عفونت مثانه یا پروستاتیت
•  چاقی
•  وجود اختلالات ساختاری در مجرای ادرار

داروها و غذاها:

•  نوشیدنی‌های کافئین و کربنات دار، مانند قهوه، چایی و نوشیدنی غیر الکلی
•  الکل
•  داروهای تجویزی مانند دیورتیکس که تولید ادرار را افزایش می‌دهند یا داروهایی که مثانه را ریلکس می‌کنند مانند آنتی کولینرژیک‌ها و داروهای ضد افسردگی
•  دیگر داروهای تجویزی مانند داروهای مسکن و بلاک کننده‌های کانال کلسیم
•  داروهای غیر تجویزی مانند داروهای مناسب برای رژیم‌های غذایی، داروهای ضد آلرژی و داروهای سرماخوردگی

بیماری‌ها و مشکلات پزشکی:

•  بیماری‌های عصبی مانند بیماری‌های آلزایمر، پارکینسون، سکته، دیابت، آسیب نخاعی و اسکلروز یا فلج چندگانه
•  سرطان مثانه
•  برونشیت مزمن
•  سیستیتیس یا سندرم مثانه دردناک
•  اضطراب و افسردگی

درمان

درمان بی اختیاری ادرار در مردان به نوع بی اختیاری و درصد تاثیر بی اختیاری بر زندگی فرد بستگی دارد. درمان ممکن است شامل مصرف دارو، انجام حرکات ساده ورزشی، یا هر دو باشد. برخی از مردان به جراحی نیاز دارند اما در اکثر موارد جراحی نیاز نیست.

داروها

داروها به روش‌های مختلف بر کنترل مثانه تاثیر می‌گذارند. برخی از داروها با بلاک کردن سیگنال‌های عصبی غیر طبیعی که باعث انقباض بی موقع مثانه می‌شوند، مانع بی اختیاری ادرار می‌شوند در حالی که برخی داروها میزان تولید ادرار را کاهش می‌دهند. برخی از داروها مثانه را شل کرده یا پروستات را کوچک می‌کنند. پزشک قبل از تجویز دارو برای درمان بی اختیاری ادرار، باید نسخه‌های قبلی بیمار را بررسی کند.

درمان با جراحی

درمان با جراحی برای مردانی که در اثر آسیب وارده به عصب، مانند آسیب نخاعی یا پروستات کتومی، به بی اختیاری ادرار مبتلا شده‌اند مفید است.

•  اسفنکتر مصنوعی: برخی از مردان با استفاده از اسفنکتر مصنوعی از چکه کردن ادرار خلاص می‌شوند. اسفنکتر مصنوعی وسیله‌ای است که مجاری ادرار را می‌بندد تا زمانی که فرد واقعا نیاز به تخلیه ادرار داشته باشد. اسفنکتر مصنوعی برای افرادی مناسب است که در اثر ضعف عضلات اسفنکتر یا آسیب عصبی که باعث اختلال در عملکرد عضله اسفنکتر شده به بی اختیاری ادرار مبتلا شده‌اند. اسفنکتر نمی‌تواند بی اختیاری ناشی از انقباضات بی موقع مثانه را درمان کند. جراحی برای قرار دادن اسفنکتر مصنوعی به بیهوشی عمومی یا بیهوشی نخاعی نیاز دارد.
•  اسلینگ مردان: جراحی می‌تواند باعث بهبود برخی از انواع بی اختیاری در مردان شود. در فرآیند اسلینگ، جراح با پوشاندن مجرای ادرار توسط یک نوار و اتصال انتهای نوار به کف استخوان لگن، یک محافظ برای مجاری ادرار می‌سازد.اسلینگ مانع فشار دائم به مثانه می‌شود، در نتیجه تا زمانی که فرد با اختیار خود باعث تخلیه ادرار نشود، مثانه باز نمی‌شود.
•  انحراف ادرار: اگر پزشک مجبور شود مثانه را بردارد یا عملکرد مثانه در اثر یک آسیب عصبی مختل شده باشد، باید ادرار به وسیله جراحی منحرف شود. در جراحی، جراح با برداشت تکه‌ای از روده کوچک یک مخزن ایجاد کرده و ادرار را به سمت آن مخزن هدایت می‌کند. همچنین جراح شکافی در قسمت پایین شکم ایجاد می‌کند که ادرار بتواند به درون سوند یا کیسه بریزد.

درمان خانگی

برای بهبود بیماری، کارهایی نیز هست که می‌توانید در منزل انجام دهید. در بسیاری از موارد، تغییر سبک زندگی برای کنترل بی اختیاری ادرار کافی است.

•  مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار مانند چای و قهوه را متوقف کنید. همچنین، مصرف نوشیدنی‌های غیر الکلی مانند کوکاکولا را نیز قطع کنید و بیش از یک بار در روز نوشیدنی الکلی مصرف نکنید.
•  غذاهایی که فیبر بالا دارند مصرف کنید تا به یبوست مبتلا نشوید.
•  سیگار نکشید. اگر برای ترک سیگار به کمک نیاز دارید، با پزشکتان درمورد داروها و برنامه‌های ترک سیگار مشورت کنید. این برنامه‌ها و داروها شانس ترک سیگار را افزایش می‌دهند.
•  وزن سالم خود را حفظ کنید. ورزش‌‌های ساده‌‌ی کف لگنی مانند ورزش‌های کگل انجام دهید.
•  هر روز چندین مرتبه در ساعت‌های مشخص به سرویس بهداشتی بروید. لباس‌هایی بپوشید که در آوردنشان راحت باشد. مسیر رفت و برگشت از سرویس بهداشتی را کوتاه و مشخص سازید.
  • در هنگام تخلیه ادرار، اینکار را در دو مرحله انجام دهید. یعنی ابتدا مقداری از ادرار را تخلیه کرده، لحظه‌ای استراحت کنید و سپس ادامه ادرار را تخلیه کنید.
  • علائم و بی اختیاری ادرار را به صورت روزانه در دفتری ثبت کنید. این کار به شما و پزشک کمک می‌کند که مناسب‌ترین روش درمان را پیدا کنید.