تستوسترون پایین اصطلاحی است که توسط پزشکان برای توصیف کمبود سطح نرمال هورمون تستوسترون در افراد استفاده می‌شود. علائم زیادی وجود دارد که می‌تواند در مردان و زنان مبتلا به تستوسترون پایین رخ دهد. نتیجه درمان بیماران مبتلا به تستوسترون پایین بسته به جنس، سن و پاسخ فرد به درمان ممکن است خوب یا خفیف باشد. در صورت بروز علائم تستوسترون پایین مراقبت‌های پزشکی باید انجام شود. به علت بیماری‌های ژنتیکی و یا بیماری‌های زمینه‌ای در برخی افراد امکان جلوگیری از ابتلا به تستوسترون پایین وجود ندارد. با این حال در افراد دیگر تغییرات سبک زندگی می‌تواند مانع یا باعث تأخیر در کاهش تستوسترون شود.
تستوسترون پایین چیست؟
تستوسترون پایین، هیپوگنادیسم نیز نامیده می‌شود و بسته به علت کمبود تستوسترون انواع مختلف دارد. تستوسترون هورمون استروئید تولید شده در غدد فوق کلیوی مردان و زنان یا در بیضه مردان و تخمدان زنان است. تستوسترون عمدتاً مسئول شکل‌گیری و حفظ ویژگی‌های جنسی مرد ازجمله رشد استخوان و رشد عضلانی آن‌ها است. سطح هورمون تستوسترون در انسان توسط هورمون‌های آزادشده از مغز تنظیم می‌شود؛ در مردان غده هیپوتالاموس و هیپوفیز در مغز تستوسترون را در دوران بلوغ افزایش می‌دهد و باعث ایجاد خصوصیات مردانه به‌عنوان مثال بزرگ شدن آلت تناسلی، رشد موی صورت، افزایش میل جنسی می‌شود. اگر چه اکثر مشکلات ناشی از تستوسترون پایین در مردان بالغ متمرکز است اما این مشکل فقط به مردان بالغ محدود نمی‌شود. با این حال اختلالات ناشی از تستوسترون پایین در زنان کم‌تر از مردان بزرگسال است.
علل
علل تستوسترون پایین بسیار هستند و می‌توانند به سه دسته تقسیم شوند: اولیه، ثانویه و ثالثیه.
هیپوگنادیسم اولیه
علت تستوسترون پایین اولیه ناشی از آسیب یا نارسایی اندام‌های اصلی تولیدکننده تستوسترون، بیضه‌ها و تخمدان‌ها، هستند. علل هیپوگنادیسم اولیه عبارت‌اند از آسیب یا ضربه به بیضه، بیضه‌های نهفته، اوریون، شیمی درمانی یا پرتو درمانی، اختلالات کروموزومی، نارسایی تخمدان یا جراحی برداشتن بیضه و افزایش سن است.
هیپوگنادیسم ثانویه و ثالث
علل هیپوگنادیسم ثانویه مربوط به تنظیم غده هیپوفیز تستوسترون است، در حالی که هیپوگنادیسم ثالث یا تستوسترن پایین‌تر از آن مربوط به تنظیم هیپوتالاموس تستوسترون است. هیپوتالاموس غده‌ای در مغز است که تنظیم غده هیپوفیز و دیگر غدد را بر عهده دارد. اکثر علل تستوسترون پایین ثانویه و ثالث برای هیپوفیز و هیپوتالاموس مشابه هستند. علاوه بر این هر دو علل ممکن است همان زمان هم تأثیر بگذارند. علل ثانویه و ثالث هیپوگنادیسم عبارت‌اند از:
- تومورهای مرتبط با هیپوفیز یا هیپوتالاموس
- شیمی درمانی تومورهای نزدیک
- اختلال غدد
- کاهش جریان خون به غدد
- التهاب غدد لنفاوی ناشی از بیماری اچ آی وی، سل، سارکوئیدوز
- مصرف استروئیدهای آنابولیک برای افزایش عملکرد یا توده عضلانی (ورزشکاران، بدن‌سازان )
علائم تستوسترون پایین
علائم و نشانه‌هایی برای تستوسترون پایین وجود دارد. شایع‌ترین علائم و نشانه‌هایی که باعث می‌شود مردان به پزشک مراجعه کنند اختلال نعوظ است. با این حال علائم و نشانه‌های دیگری نیز وجود دارد که ممکن است رخ دهد:
- کاهش میل جنسی
- کاهش ارگاسم یا عدم وجود آن
- کاهش نعوظ خودبه‌خودی یا عدم وجود آن
- ریزش و کاهش موهای گوش، زیر بغل یا موی صورت
- افسردگی
- کاهش حجم بیضه‌ها
- ناراحتی یا بزرگ شدن پستان
- گرگرفتگی یا تعرق
- کاهش قدرت
- اختلالات خواب
- کاهش حافظه
- آنمی (کاهش گلبول قرمز)
- پوکی استخوان
- کاهش تولید اسپرم یا عدم وجود آن و ناباروری
- افزایش چربی بدن (شاخص توده بدن)
بسیاری از موارد فوق، به جز علائم مخصوص مردان، ممکن است در زنان مبتلا به کمبود تستوسترون نیز دیده شود.
عوارض کمبود تستوسترون
عوارض کمبود تستوسترون در افراد متفاوت است. برای مردان بالغ شایع‌ترین علامت که اختلال نعوظ است می‌تواند منجر شود به:
- اضطراب
- افسردگی
- اختلافات زناشویی
- کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ آلت تناسلی
عوارض مشابهی در زنان وجود دارد. علاوه بر این، توده عضلانی، تراکم استخوان و باروری ممکن است کاهش یابد. مطالعات اخیر ارتباط بین تستوسترون پایین و افزایش خطر بیماری‌های قلبی را نشان می‌دهد.
تشخیص
تستوسترون پایین به‌طور معمول با بررسی علائم و نشانه‌های فرد و معاینه فیزیکی تشخیص داده می‌شود. برای مردان آزمایش خون در دسترس است که می‌تواند سطح تستوسترون را تشخیص دهد و پایه‌ای برای تشخیص قطعی تستوسترون پایین فراهم کند. مقادیر طبیعی از 270 تا 1070 نانوگرم در دسیلی متغیر است اما تعریف تستوسترون طبیعی طبق نظر متخصصین مختلف کمی متفاوت است. بیشتر آزمایش خون در صبح انجام می‌شود زیرا این زمانی است که تولید روزانه تستوسترون در مردان بالاتر است. نتایج آزمایش‌ها خون برای زنان بیشتر متغیر هستند. بعضی محققان معتقدند زنان حدود یک‌سوم تا یک هشتم سطح مردان تستوسترون دارند بنابراین تشخیص مشکل‌تر است و تشخیص اغلب بر اساس علائم و معاینه فیزیکی است.
درمان تستوسترون پایین
درمان برای مردان
در مردان درمان هیپوگنادیسم با دو روش متفاوت انجام می‌شود. اگر علل زمینه‌ای برای کمبود تستوسترون وجود داشته باشد (مثلاً HIV، تومور، شیمی‌درمانی، دیابت، چاقی) پزشک باید درمان‌های متفاوتی را برای این علل زمینه‌ای آغاز کند. سطح پایین تستوسترون می‌تواند توسط هورمون‌های تجویزشده توسط دکتر درمان شود. توصیه‌های کارشناسان در مورد زمان درمان با هورمون متفاوت است. برخی معتقدند درمان زمانی باید انجام شود که سطح تستوسترون 300 نانوگرم در دسی لیتر است در حالی که دیگران توصیه می‌کنند شروع درمان باید زمانی باشد که سطح تستوسترون 230 نانوگرم در دسی لیتر است. اگر چه محققان معتقدند 70 درصد مردان 70 ساله و بالاتر به تستوسترون پایین مبتلا هستند برخی از محققان معتقدند که درمان هورمونی در این گروه سنی ممکن نیست. با این حال هنگامی‌که هورمون درمانی تجویز می‌شود، تستوسترون را می‌توان از طریق تزریق، اپیلاسیون پلت، بر روی پچ پوستی، تزریق ژل در پوست یا ژل خوراکی یا ضماد به لثه استفاده کرد.
درمان برای خانم‌ها
هیچ روش استاندارد تائید شده‌ای برای جایگزینی تستوسترون در زنان وجود ندارد. با این حال، بعضی از پزشکان هنوز ممکن است برخی از شکل‌های تستوسترون را به زنان تجویز کنند اما اثربخشی و ایمنی این درمان اثبات نشده است. استفاده از هورمون‌های موضعی باید با دقت انجام شود. زنان نباید ناحیه پوستی تحت درمان با تستوسترون را لمس کنند زیرا هورمون ممکن است از طریق پوست آن‌ها جذب شود و باعث شود زنان با تولید تستوسترون ویژگی‌های مردانه را در بدن پیشرفت دهند.
پیشگیری
از کمبود تستوسترون اگر ناشی از عوامل و بیماری‌های ژنتیکی یا درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی باشد نمی‌توان پیشگیری کرد. با این حال، با تغییر سبک زندگی فرد برخی از علل مؤثر در کمبود تستوسترون مانند چاقی، سیگار کشیدن و سوء مصرف مواد قابل کنترل است. علاوه بر این، تشخیص و درمان اولیه ممکن است از تحلیل عضلات و استخوان‌ها جلوگیری کند.
