سوزش ادرار (درد هنگام ادرار) در زنان و مردان: علت، علائم و درمان

سوزش ادرار که تحت عنوان ادرار دردناک شناخته می‌شود، عارضه ای که می‌تواند اولین علامت عفونت مجاری ادراری باشد. سوزش ادرار منجر به درد، ناراحتی و سوزش شدید هنگام دفع ادرار می‌شود. هنگامی که به سوزش ادرار مبتلا می‌شوید باید علت ابتلا به آن را یافت و هرچه زودتر به پزشک مراجعه کرد. هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید درد زودتر تسکین می یابد. سوزش ادرار در زنان بیشتر از مردان رخ می‌دهد و یکی از موارد شایع مراجعه به پزشک است. پزشک برای درمان صحیح سوزش ادرار باید همه آزمایشات لازم را برای رد کردن سایر علل درد و ناراحتی را درخواست کند.

علل سوزش ادرار چیست؟

عفونت مجرای ادرار

ادرار دردناک یکی از علائم شایع عفونت مجاری ادراری است. عفونت ادراری به علت عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود. التهاب مجرای ادرار می‌تواند در ابتلا به عفونت ادراری نقش داشته باشد. مثانه ، کلیه ، حالب و مجرای پیشاب ، اجزای تشکیل دهنده مجرای ادرار هستند. حالب به لوله‌هایی گفته می‌شود که ادرار را از کلیه به مثانه حمل می‌کنند. التهاب هریک از این اعضا می‌تواند منجر به درد هنگام دفع ادرار شود. احتمال بروز عفونت مجاری ادراری در زنان بیشتر از مردان است، زیرا حالب زنان کوتاه تر از حالب مردان است. کوتاه بودن حالب به این معنا است که مسیر کوتاه تری پیش روی باکتری است و می‌تواند سریع به مثانه برسد. زنان باردار و یائسه بیشتر در معرض ریسک ابتلا به عفونت مجرای ادرار قرار دارند. برخی از بیماری‌ها می‌توانند منجر به ادرار دردناک در زنان و مردان شوند.

التهاب غده پروستات

التهاب غده پروستات باعث دردناک شدن ادرار می‌شود. این عارضه در پی التهاب غده پروستات رخ می‌دهد و علت اصلی درد، سوزش و ناراحتی در هنگام دفع است.

عفونت ناشی از روابط جنسی

افراد مبتلا به بیماری‌های مقاربتی درد زیادی را هنگام دفع ادرار تحمل می‌کنند. برخی از بیماری‌های مقاربتی از قبیل تبخال تناسلی، سوزاک، کلامیدیا نیز می‌توانند منجر به ادرار دردناک شوند. بیمار باید به لحاظ این نوع عفونت‌ها مورد ارزیابی قرارگیرد زیرا این اختلالات همیشه با علائم و نشانه‌های خاصی همراه نیستند. برخی از روابط جنسی پرخطر مانند استفاده نکردن از کاندوم در روابط جنسی، یا داشتن چندین شریک جنسی، ریسک ابتلا به بیماری‌های مقاربتی را افزایش می‌دهد. افرادی که روابط جنسی بالایی دارند باید به لحاظ بیماری‌های مقاربتی تحت درمان قرار بگیرند.

سیستیت مثانه

سیستیت مثانه یا التهاب جدار مثانه یکی دیگر از عوامل دردناک بودن مثانه است. سیستیت بینابینی (IC) تحت عنوان سندروم مثانه دردناک نیز شناخته می‌شود، که شایع ترین نوع سیستیت است. علائم سیستیت بینابینی شامل درد و التهاب مثانه و ناحیه لگن است. بنابراین بیمار باید فورا تحت درمان قرار بگیرد.

سنگ کلیه

افرادی که سنگ کلیه دارند هنگام دفع ادرار درد زیادی را تحمل می‌کنند. سنگ کلیه، توده ای از مواد معدنی سفت شده در کلیه است.

محصولاتی که بیمار در ناحیه تناسلی خود استفاده می‌کند.

گاهی اوقات ادرار دردناک به علت عفونت مجاری ادراری رخ نمی‌دهد، بلکه محصولاتی که فرد برای شستشوی ناحیه تناسلی خود استفاده می‌کند باعث دردناک شدن ادرار می‌شود. صابون، لوسیون، خوابیدن درون وان پراز کف می‌تواند باعث تحریک بافت ناحیه تناسلی شود. رنگ موجود در محصولات شوینده و سایر محصولات بهداشتی می‌توانند باعث التهاب بافت و دردناک شدن ادرار شوند.

علائم سوزش ادرار

بیمار قبل و بعد از دفع ادرار درد زیادی را احساس می‌کند. برخی از افراد ادعا می‌کنند که هنگام تخلیه ادرار دچار سوزش و درد در مجرای ادرار و به ویژه مجرای پیشاب می‌شوند. برخی از افراد نیز درد در ناحیه شکم، کمر یا پهلو را تجربه می‌کنند. بیمار از دفع مکرر ادرار در طول روز(تکرر ادرار) یا نیاز به دفع فوری ادرار (دفع ادرار فوریتی) شکایت دارد که هر بار فقط مقدار کمی ادرار دفع می‌کند. زنان از این موضوع شکایت دارند که پس از نیاز به دفع ادرار مدت زیادی طول می‌کشد تا ادرار شروع به تخلیه شدن نماید که به این عارضه تردید ادرار گفته می‌شود.

تشخیص سوزش ادرار

پزشک از بیمار در خصوص علائم، عادات فردی و روابط جنسی سوال می‌پرسد. پزشک در هنگام معاینه بیمار به بررسی التهاب کلیه و وضعیت ناحیه تناسلی می‌پردازد، که در زنان معاینه لگن نیز انجام می‌شود. مردانی که مشکوک به اختلالات پروستات هستند باید آزمایش دیجیتال رکتوم را نیز انجام دهند.
در مواردی که پزشک به عفونت مثانه مشکوک شود، می‌توان با انجام دادن آزمایش ادرار در مطب خود این موضوع را تایید کند. برای تشخیص عفونت و التهاب واژن و حالب باید نمونه عفونت، آماده و به آزمایشگاه فرستاده شود. اگر پزشک به عفونت کلیه شک کند، برای تشخیص گونه باکتری نمونه ادرار را به آزمایشگاه می‌فرستد. در مواردی که بیمار تب داشته باشد یا مریض به نظر برسد، برای تشخیص وجود باکتری در خون، انجام آزمایش خون نیز ضروری خواهد بود.

درمان سوزش ادرار

معمولا برای درمان بیماری‌های عفونی مانند عفونت مجرای ادرار، پزشک مصرف آنتی بیوتیک را تجویز می‌کند و از بیمار می‌خواهد مایعات بیشتری بنوشد تا میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا از بدن خارج شوند. بخش عظیمی از آنتی بیوتیک‌هایی که به این منظور تجویز می‌شوند توسط کلیه دفع می‌شوند، به این ترتیب پس از پاک سازی خون از عفونت، بدن آنها را در مجرای ادرار جمع می‌کند و میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا را از بین می‌برد. سیپروفلوکساسین، لووفلوکساسین، نیتروفورانتوئین، سولفامتوکسازول و تری متوپریم ازجمله آنتی بیوتیک‌هایی هستند که برای درمان سوزش ادرار مورد استفاده قرار می‌گیرند. انتخاب مناسب‌ترین آنتی بیوتیک به نتیجه کشت نمونه ادرار بستگی دارد. از داروهای ضد التهاب و آنتی بیوتیک برای درمان بیماری‌های مقاربتی و بیماری‌های التهابی استفاده می‌شود. در مواردی که بیمار به سرطان مثانه یا پروستات مبتلا شده است، پزشک اقدام به خارج کردن این اعضا می‌کند. سنگ کلیه نیز براساس اندازه، محل قرارگیری و علائم ناشی از آن، درمان می‌شود. در مواردی که سنگ بزرگ باشد باید سنگ را شکست و سپس به کمک عمل جراحی از بدن خارج کرد. سنگ شکن به کمک امواج التراسوند یک روش موثر برای دفع سنگ کلیه است.

پیشگیری از سوزش ادرار

تغییر سبک زندگی کمک شایانی به تسکین علائم بیماری می‌کند. تعویض محصولات شوینده و بهداشتی می‌تواند ریسک التهاب را کاهش دهد. استفاده از کاندوم در روابط جنسی می‌تواند از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی جلوگیری کند. اصلاح رژیم غذایی و حذف کردن مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که مثانه را تحریک می‌کنند یک اقدام مهم در پیشگیری از ابتلا به سوزش ادرار است. تحقیقات نشان داده است که مصرف برخی از مواد غذایی باعث التهاب مثانه می‌شود. مواد غذایی التهاب آور عبارتند از کافئین، غذاهای ادویه‌دار، مرکبات و آبمیوه، محصولات گوجه فرنگی و شیرین کننده‌های مصنوعی. بنابراین بیمار باید از مصرف این موادغذایی اجتناب کند. بیمار باید از مصرف غذاهای ترش و اسیدی خودداری کند تا مثانه بهبود یابد، درعوض باید سعی کند به مدت چند هفته از رژیم غذایی سالم استفاده کند و از اقدامات درمانی بهره بگیرد.