سرطان کلیه بیماری است که موجب می‌شود برخی از سلول‌های موجود در کلیه بدخیم (سرطانی) شوند و در نتیجه به صورت کنترل نشده‌ای رشد کرده و تکثیر شوند و تشکیل تومور دهند. تقریبا تمامی موارد سرطان کلیه در ابتدا از غشایی که در لوله‌های باریک درون کلیه قرار دارد، آغاز می‌شوند. به این نوع از سرطان کلیه، سرطان کارسینومای کلیه نیز گفته می‌شود. خوشبختانه در اغلب موارد، سرطان کلیه قبل از این که به سایر ارگان‌ها نفوذ کند، تشخیص داده می‌شود و درمان سرطان‌هایی که به هنگام تشخیص داده می‌شوند نیز آسانتر بوده و می‌تواند موفقیت آمیز باشد.
علل
بروز تغییراتی در DNA در سلول‌های سالم کلیه، موجب می‌شود که این سلول‌ها حالتی غیرعادی پیدا کنند و سرطانی شوند. برخی از ژن‌ها، زمان تکثیر سلول و زمان مرگ آن را را کنترل می‌کنند. این ژن‌ها که به رشد، تکثیر و زنده ماندن سلول کمک می‌کنند، آنکوژن نام دارند. سایر ژن‌هایی که روند تکثیر سلول را کند کرده یا موجب مرگ سلول در زمان درست می‌شوند نیز ژن‌های مهارکننده تومور نامیده می‌شوند. با بروز تغییراتی در DNA ممکن است آنکوژن‌ها فعال و ژن‌های مهارکننده تومور غیر فعال شوند. برخی از تغییرات ژنتیکی DNA نیز می‌تواند موجب شود که برخی بیماری‌ها بین اعضای خانواده به ارث برسد و در نتیجه شخص بیش از دیگران در معرض ابتلا به سرطان کلیه باشد.
اما در اغلب موارد، جهش‌های ژنتیکی که منجر به سرطان و تومور کلیه می‌شوند، ارثی نیستند و در طول زندگی فرد ایجاد می‌شوند. این جهش‌های ژنتیکی می‌تواند ناشی از عواملی مانند قرارگیری در معرض مواد شیمیایی خاص (مانند مواد موجود در تنباکو و سیگار) باشد اما در اغلب موارد، علت بروز این جهش‌های ژنتیکی مشخص نیست.
علائم سرطان کلیه
در بسیاری از موارد ممکن است افراد هیچ علائمی در مراحل اولیه بیماری نداشته باشند. با بزرگ تر شدن تومور، علائم به تدریج بروز می‌کنند. شما ممکن است یکی یا تعداد بیشتری از علائم زیر را داشته باشید:
- خون در ادرار
- وجود برآمدگی یا توده در پهلو یا شکم
- درد در پهلو که تسکین پیدا نمی‌کند.
- بی اشتهایی
- کاهش وزن بدون هیچ دلیل مشخصی
- تبی که هفته‌ها ادامه پیدا می‌کند و ناشی از سرماخوردگی یا عفونت نیست.
- خستگی مفرط
- آنمی (کم خونی شدید)
- تورم در پاها و زانو‌ها
در صورتی که سرطان کلیه به سایر اعضای بدن منتشر شود علائم دیگری نیز ایجاد می‌کند:
- تنگی نفس
- سرفه‌ی خونی
- درد استخوانی
تشخیص
برای تشخیص سرطان کلیه ممکن است پزشک یکی یا تعداد بیشتری از تست‌های زیر را انجام دهد:
- آزمایش ادرار برای تشخیص وجود خون در ادرار یا سایر مشکلات
- آزمایش خون برای بررسی عملکرد کلیه‌ها
- پیلوگرام داخل وریدی که طی آن مایع کنتراست رنگی در داخل مجرای ادرای تزریق می‌شود تا بتوان تصاویر واضحی از کلیه به دست آورد و سپس توسط اشعه ایکس از کلیه عکسبرداری می‌شود.
- سونوگرافی که کمک می‌کند پزشک تشخیص دهد که تومور کاملا جامد است یا درون آن با مایع پر شده.
- سی تی اسکن که ممکن است قبل از آن نیز ماده کنتراست رنگی تزریق شود. برای تشخیص سرطان کلیه، عکسبرداری سی.تی اسکن تقریبا جایگزین پیلوگرام شده است.
- اسکن ام آر آی: برای انجام این اسکن نیز ممکن است نیاز به تزریق ماده کنتراست رنگی باشد تا تصاویر واضح تری تهیه شوند.
- آرتریوگرام کلیوی: از این تست برای تعیین میزان خونرسانی به تومور استفاده می‌شود. این تست معمولا تجویز نمی‌شود اما برای تشخیص وضعیت برخی تومورهای کوچک مفید است. این تست کاربردهای دیگری نیز دارد.
عوامل خطر
سرطان‌های مختلف دارای عوامل خطر مختلف هستند. برخی از این عوامل مانند سیگار کشیدن را می‌توان تغییر داد و برخی دیگر مانند سن و سابقه خانوادگی را نمی توان تغییر داد. اما داشتن یک یا چند عامل خطر لزوما به این معنا نیست که شما حتما به این بیماری مبتلا می‌شوید بلکه تنها به این معناست که احتمال بروز بیماری در شما بیشتر است. از سوی دیگر ممکن است شخصی که هیچ یک از عوامل خطر را ندارد، به بیماری مبتلا شود. حتی در صورتی که شخص مبتلا به سرطان کلیه، یکی از عوامل خطر را داشته باشد به سختی می‌توان گفت که این عامل تا چه حد در ابتلا به سرطان موثر بوده است. در هر حال عوامل خطر برای ابتلا به سرطان کلیه عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- چاقی
- قرارگیری در معرض ماد شیمیایی مانند کادمیوم، برخی از علف کش‌ها و حلال‌های آلی، به ویژه تری کلرو اتیلن.
- داشتن سابقه خانوادگی در ابتلا به سرطان کلیه
- داشتن فشار خون بالا
- مصرف داروهای خاص مانند فنا سیتین و دیورتیک‌ها
- ابتلا به بیماری‌های کلیوی وخیم
- جنسیت: سرطان کلیه تا دوبرابر در مردان بیشتر از زنان شایع است.
درمان سرطان کلیه
بسته به این که سرطان و تومور کلیه تا چه مرحله‌ای پیشرفت کرده است، ممکن است از روش‌های درمانی مختلفی استفاده شود.
شیمی درمانی
در این روش، از درمان دارویی برای متوقف کردن رشد سلول‌های سرطانی یا از بین بردن آنها استفاده می‌شود. شیمی درمانی در مقایسه با سایر سرطان‌ها، برای سرطان کلیه کمتر موثر است و معمولا برای انواع خاصی از سرطان کلیه به کار می‌رود که سلول‌های اسپیندل در کلیه (نوع سارکوماتوئید) را درگیر کرده اند.
درمان بیولوژیک
در این روش از سیستم ایمنی بدن شما برای درمان سرطان استفاده می‌شود و عوامل دفاعی طبیعی در بدن، تقویت یا بازیابی شده و یا به سمت سلول‌های سرطانی هدایت می‌شوند. مواد مورد استفاده برای درمان بیولوژیک توسط خود بدن شما و یا به صورت مصنوعی در آزمایشگاه تولید می‌شوند.
درمان هدفمند
در این روش درمان از داروها یا موادی استفاده می‌شود که سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و مورد هدف قرار می‌دهند. یکی از انواع درمان‌های هدفمند استفاده از مواد ضد آنکوژن است. این مواد مانع از خونرسانی و تغذیه‌ی تومور می‌شوند و در نتیجه رشد تومور متوقف شده و یا به تدریج از بین می‌رود. نوع دیگری از داروهای هدفمند مهارکننده‌ی پروتئین کیناز است. این داروها به صورت خوراکی مصرف می‌شوند و ترشح آنزیم‌هایی که موجب رشد سلول‌های سرطانی می‌شود را متوقف می‌کنند. هر کدام از این داروها جایگاه منحصر به فردی در کنترل سرطان پیشرفته‌ی کلیه دارند.
پرتودرمانی
پرتو درمانی معمولا برای تسکین علائم ناشی از سرطان کلیه و یا برای بیمارانی استفاده می‌شود که نمی توانند جراحی انجام دهند. در این روش از امواج اشعه ایکس با انرژی بالا یا سایر امواج پر قدرت برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود تا رشد آنها متوقف شود. برای انجام پرتودرمانی، از دستگاهی خارجی استفاده می‌شود که امواج پرقدرت را تولید کرده و به سلول‌های سرطانی در داخل بدن انتشار می‌دهد.
جراحی
اصلی‌ترین درمان برای سرطان کلیه، انجام جراحی است. احتمال درمان سرطان کلیه بدون انجام جراحی کم است. حتی بیمارانی که سرطان آمها به سایر ارگان‌ها نفوذ پیدا کرده است نیز بهتر است که این جراحی را انجام دهند تا بافت سرطانی از بدنشان خارج شود. برداشتن کلیه‌ای که تومور سرطانی دارد می‌تواند به برخی بیماران کمک کند که زندگی طولانی تری داشته باشند. بنابراین حتی اگر سرطان به خارج از کلیه انتشار پیدا کرده باشد باز هم ممکن است پزشک متخصص انجام جراحی را تجویز کند. جراحی برداشتن کلیه همچنین برای تشکین علائمی مانند خونریزی و درد نیز انجام می‌شود.
پیشگیری
پزشکان نمی دانند که دقیقا علت بروز سرطان و تومور کلیه چیست و به همین خاطر چگونگی پیشگیری از آن نیز مشخص نیست. با این حال، محققین برخی از عوامل خاص را به بروز سرطان کلیه ارتباط می‌دهند، بنابراین شما می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به سرطان کلیه برخی اقدامات را انجام دهید. برای مثال، سیگار کشیدن را ترک کنید، وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید، فشار خون خود را کنترل کنید و از قرار گیری در معرض مواد شیمیایی مضر اجتناب کنید.
