وازکتومی یک روش ساده، ایمن و موثر برای پیشگیری دائمی از باروری یا کنترل باروری است. این روش به دلیل نحوه قرار گرفتن اندام‌های جنسی مردانه در بدن، بسیار ساده است. در این روش که به منظور پیشگیری دائمی از بارداری برای مردان انجام می‌شود، انتهای مجرای دفران (لوله‌هایی که اسپرم را منتقل می‌کنند) قطع شده یا بسته می‌شود تا فرد نتواند در آینده صاحب فرزند شود در حقیقت این روش از عبور اسپرم جلوگیری می‌کند.
مزایای وازکتومی چیست؟
وازکتومی به عنوان روشی برای پیشگیری از بارداری مزایای بسیاری دارد و مزیت اصلی آن موثر بودن آن است. وازکتومی بیش از ۹۹.۹۹ درصد در پیشگیری از باروری موثر است. عمل وازکتومی مانند عمل جراحی بستن لوله زنان یک روش یکباره است که باعث پیشگیری دائمی از بارداری می‌شود. اگر روش‌های پیشگیری از بارداری زنان مانند بستن لوله را با عمل وازکتومی مقایسه کنید، خواهید دید که وازکتومی مزایای زیر را دارد:
- ساده‌تر است
- موثرتر است
- می‌توان آن را به صورت سرپایی انجام داد
- عوارض کمتری دارد (برای بیمار بسیار بی‌خطر است)
- بسیار ارزان‌تر است
بنابراین اگر از خود می‌پرسید بستن لوله در زنان بهتر است یا وازکتومی، باید بگویم وازکتومی از بسیاری جهات بهتر است.
آیا وازکتومی صد در صد موثر است؟
به جز پرهیز کامل از داشتن رابطه جنسی، هیچ روشی برای جلوگیری از بارداری صد درصد موثر نیست. در موارد نادر تقریباً یک مورد از هر ۱۰ هزار مورد وجود دارد که امکان عبور اسپرم از ناحیه عمل شده دفران وجود داشته باشد. به طور کلی احتمال شکست عمل وازکتومی بسیار پایین است و سالهاست که از این عمل به عنوان وسیله‌ای برای جلوگیری از باروری استفاده می‌شود و سابقه طولانی در ایمن بودن و موثر بودن دارد.
برای بررسی موثر بودن عمل جراحی، معمولاً پس از عمل وازکتومی نمونه‌های مایع منی بررسی می‌شود. اگر اسپرم مرده یا زنده در نمونه‌های مایع منی ظاهر شود ممکن است به تکرار وازکتومی احتیاج باشد. خوشبختانه چنین موردی فقط یکبار در هر ۱۰ هزار مورد اتفاق می‌افتد و احتمال شکست در این عمل بسیار کمتر از سایر انواع روش‌های کنترل باروری است. به عنوان مثال احتمال شکست روش پیشگیری در استفاده از کاندوم در حدود یک درصد مواقع یا یک مورد از هر ۱۰۰ بار است.
چه کسانی می‌توانند عمل وازکتومی را در نظر بگیرند؟
عمل وازکتومی برای مردانی است که به دنبال دستیابی به تمام موارد زیر هستند:
- یک روش دائمی که احتمال برگشت آن وجود نداشته باشد
- عدم احتیاج به آمادگی قبل یا حین رابطه جنسی
- میزان موفقیت بالا و عوارض کم
- پیشگیری قطعی از باروری
مردانی که برای انتخاب وازکتومی برای خود اطمینان کافی ندارند می‌توانند گزینه‌های دیگری را در نظر بگیرند.
چگونه باید برای عمل وازکتومی آماده شوم؟
ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما سابقه سلامتی شما را برای عمل وازکتومی بررسی می‌کند و یک معاینه فیزیکی مختصر انجام می‌دهد اگر دچار یکی از موارد زیر هستید آن را به ارائه دهنده مراقبت‌های پزشکی خود اطلاع دهید:
- سابقه خونریزی بیش از حد یا اختلالات خونی
- آلرژی یا حساسیت به بی‌حس کننده‌های موضعی مانند داروها یا آنتی بیوتیک‌هایی مانند کائین (داروهایی مانند بنزوکائین یا لیدوکائین یا نوکآئین)
- بیماری پوستی که کیسه بیضه را درگیر کرده باشد به ویژه جوش‌های عفونی.
- استفاده منظم از آسپرین یا داروهایی که حاوی آسپرین هستند یا داروهایی که خونریزی را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
- سابقه آسیب دیدگی یا جراحی قبلی روی اندام‌های تناسلی یا کیسه بیضه یا کشاله ران
- سابقه عفونت‌های اخیر یا مکرر دستگاه ادراری و تناسلی
فرم رضایت
از شما خواسته می‌شود برای این عمل جراحی، رضایت نامه امضا کنید. این فرم بیان می‌کند که شما از وازکتومی و خطرات آن اطلاعات دارید. همینطور مطلع هستید که این روش تضمینی نیست؛ چون هیچ روش پزشکی وجود ندارد که تضمین شده باشد. قبل از اینکه این فرم را امضا کنید اطمینان حاصل کنید که همه این موارد را درک کرده‌اید و با تصمیم خود راحت هستید. مهم است که قبل از هرگونه اقدام، سوالات و نگرانی‌های خود را حل کنید. به خاطر داشته باشید که وازکتومی یک روش انتخابی است و بنابراین تا زمانی که درباره مناسب بودن آن برای خود اطمینان حاصل نکرده‌اید، نباید آن را انجام دهید.
داروهای رقیق کننده خون
شما هرگز نباید برای ۷ روز قبل از عمل جراحی داروهای رقیق کننده خون مصرف کنید؛ مگر آنکه ارائه دهنده مراقبت‌های پزشکی به شما توصیه کرده باشد. مصرف این داروها خطر خونریزی را افزایش می‌دهند این داروها شامل موارد زیر هستند:
- آسپرین یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDS) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن
- وارفارین
- کلوپیدوگرل
- تیکلوپیدین
- ضد انعقادهای خوراکی غیر ویتامین K مانند دابیگاتران، ریواروکسابان، آپیکسابان و ادوکسابان
سایر موارد برای آماده شدن
- چندین ساعت قبل از عمل جراحی داروهای خاص قبل از عملیات که دستورالعمل دارند را مصرف کنید.
- یک ساپورت ورزشی تمیز یا یک جفت شورت فشرده ساز به همراه داشته باشید.
- قبل از عمل وازکتومی غذاهای سبک بخورید و مایعات مصرف کنید. زیاد غذا نخورید اما خوردن غذا را کنار نگذارید.
انواع مختلف عمل های وازکتومی
وازکتومی یک عمل دائمی برای کنترل باروری یا عقیم سازی مردان است. روش‌های مختلفی برای عمل وازکتومی وجود دارد که توسط پزشک یا جراح انجام می‌شود. درد ناراحتی و زمان صرف شده برای هر روش متفاوت است و آن را از سایر روش‌ها متمایز می‌کند. در اینجا نگاهی به انواع مختلف عمل‌های وازکتومی می‌اندازیم:
وازکتومی معمولی
در عمل وازکتومی معمولی برشی در یک طرف کیسه بیضه ایجاد می‌شود و یک وازدفران از آن خارج می‌شود و سپس دو گیره روی آن قرار می‌گیرد. قسمت بین دو گیره برداشته می‌شود و دو انتهای باز لوله با بخیه بسته شده و با سوزن برقی کتر می‌شود. ممکن است این تکنیک در همه موارد یکسان نباشد. پس از بستن لوله، مجرای دفران به آرامی به داخل کیسه بیضه بازگردانده می‌شود و همین روند روی سایر مجراها نیز انجام می‌شود. ناحیه کیسه بیضه قبل از این فرآیند با بی‌حسی موضعی بی حس می‌شود. ممکن است فرآیند تزریق ماده بی‌حسی دردناک باشد. با این حال در صورت اجازه، بیمار می‌تواند برای کاهش درد در حین تزریق از کرم بی حسی استفاده کند.
وازکتومی با انتهای باز و بسته
در عمل وازکتومی با انتهای باز، تنها یکی از انتهای مجرای دفران بسته می‌شود و سر دیگر آن باز می‌ماند. قسمتی که بسته می‌شود انتهای منتهی به پروستات است و انتهای متصل به بیضه باز می‌ماند. وازکتومی با انتهای باز یکی از محبوب‌ترین انواع وازکتومی است؛ زیرا از نظر عوارض قبل، در حین عمل و پس از آن خطر کمتری دارد. همچنین میزان درد و ناراحتی ناشی از این روش در مقایسه با سایر عمل‌های وازکتومی کم است. در روش وازکتومی با انتهای بسته برخلاف روش وازکتومی باز، هر دو انتهای باز مجرای دفران که بریده شده‌اند، بسته می‌شوند.
وازکتومی بدون تیغ (NSV)
روش وازکتومی بدون تیغ با روش وازکتومی معمولی متفاوت است. در این روش پزشک لوله‌ها را از زیر پوست باز کرده و نگه می‌دارد. سپس با استفاده از یک گیره کوچک حلقه مانند آنها را در جای خود ثابت می‌کند. سپس از یک سوراخ کوچک روی کیسه بیضه، نزدیک لوله‌های مجرای دفران ایجاد می‌شود. لوله‌ها از این سوراخ کشیده شده و بیرون کشیده می‌شوند. این فرایند بیرون آوردن لوله‌ها، مانور سوپینیشن نامیده می‌شود. در اینجا جراح با چرخش مچ دست خود لوله‌ها را خارج می‌کند. سپس لوله‌های بریده شده و انتهای آنها با بخیه بسته و سپس کور می‌شود. در این روش سوراخ ایجاد شده روی کیسه بیضه، نیازی به بسته شدن ندارد؛ زیرا بسیار کوچک است و به طور طبیعی بهبود پیدا می‌کند. وازکتومی بدون تیغ محبوب‌ترین روش وازکتومی است؛ زیرا در مقایسه با سایر روش‌ها ایمن‌ترین روش محسوب می‌شود. همچنین در مقایسه با سایر روش‌ها خونریزی کمتر خواهد داشت. پس از پایان وازکتومی جای زخم باقی نمی‌ماند و درد کمتری ایجاد می‌شود و معمولاً عمل در کمتر از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه تمام می‌شود.
کاشت واس کلیپ
در این روش از واز کلیپ گیره پلاستیکی به اندازه برنج برای مسدود کردن مجرای دفران استفاده می‌شود تا از عبور اسپرم از مجرای انزال جلوگیری شود. در این فرایند برشی روی لوله صورت نمی‌گیرد. مجرای دفران فقط با استفاده از این گیره‌های پلاستیکی که وازکلیپ نامیده می‌شوند، مسدود می‌شود. اگرچه این فرایند هیچ عوارضی ندارد اما به اندازه سایر روش‌های وازکتومی در کنترل باروری موثر نیست.
پس از آن که عمل وازکتومی انجام شد چه می‌شود؟
- درد/کبودی: ناراحتی خفیف، کبودی و تورم پس از وازکتومی شایع است. ناراحتی خفیف ممکن است با استامینوفن هر چهار ساعت یکبار درمان شود. همچنین ممکن است استفاده از کیسه‌های یخی و سبزیجات منجمد روی پانسمان کیسه بیضه، تسکین دهنده باشد. استفاده مکرر از کیسه‌های یخ در ۳۶ ساعت اول پس از عمل می‌تواند به کاهش تورم کمک کند. همیشه کیسه یخ را در یک حوله بپیچید تا چیزی بین کیسه یخ و پوست قرار داشته باشد.
- پانسمان: تعویض پانسمان باید هنگامی که پانسمان کثیف شده است انجام شود. مربع‌های گاز استریل کوچک در هر داروخانه‌ای وجود دارند. معمولاً باید پانسمان را هنگامی که خشک یا بدون لکه است، جدا کرد. روزی یک بار یا بیشتر پانسمان را عوض کنید. وجود مقدار اندکی تراوش طبیعی است. بهتر است این مایع در داخل جمع نشود؛ بنابراین تخلیه آن بهتر است.
- حمام کردن: شما می‌توانید یک روز پس از عمل جراحی وازکتومی دوش گرفتن را آغاز کنید تا چند هفته پس از عمل از حمام کردن یا شنا کردن خودداری کنید. برای خشک کردن کیسه بیضه از یک حوله خشک استفاده کنید و آن را مالش ندهید.
- جدا شدن پوست: گاهی اوقات به دلیل وجود مایع بافتی، ترشح خون یا مایعات بدن، پوست جدا می‌شود. شما می‌توانید با گاز استریل و انگشتان خود، لبه‌های پوست را به هم نزدیک کنید. این کار باعث جمع شدن پوست و بهبود آن می‌شود.
داشتن برخی از این علائم پس از عمل وازکتومی طبیعی است. این علائم باید ظرف ۷۲ ساعت پس از جراحی از بین بروند با این حال اگر تورم غیر عادی، درد شدید کیسه بیضه، ادامه خونریزی یا تب بیش از ۱۰۰ درجه فارنهایت دارید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید.
خطرات وازکتومی چیست؟
ممکن است عوارضی مانند التهاب، تورم و خونریزی یا عفونت رخ دهد اما نسبتاً نادر هستند و جدی نیستند این خطرات جزئی عبارتند از:
- درد: هر عمل جراحی می‌تواند اعصاب را تحت تاثیر قرار دهد و به ندرت پیش می‌آید که پس از آن درد باقی بماند. بیضه‌ها اندام‌های حساسی هستند. بنابراین ممکن است درد در مردان اتفاق بیفتد؛ چه عمل وازکتومی انجام داده باشند چه خیر. مشخص نیست که آیا وازکتومی خطر درد بیضه را افزایش می‌دهد یا خیر. سندروم درد پس از وازکتومی پیچیده است و پس از عمل وازکتومی در یک تا دو درصد از مردان اتفاق می‌افتد. علت ایجاد این علائم متنوع به خوبی مشخص نشده است اما ممکن است مردان درد بیضه، درد همراه با انزال و ناراحتی‌های روانی را تجربه کنند.
- گرانولوم اسپرم: ممکن است در نتیجه نشت اسپرم از مجرای بریده شده، یک توده سخت و گاهی دردناک به اندازه یک نخود ایجاد شود. این توده خطرناک نیست و تقریباً همیشه جذب بدن می‌شود. پشتیبانی اسکروتال و مسکن‌های خفیف مانند استامینوفن می‌تواند به تسکین درد یا علائم کمک کنند.
- احتقان در کیسه بیضه: ممکن است برای ۲ تا ۱۲ هفته پس از عمل وازکتومی احساس فشار ناشی از وجود اسپرم در بیضه‌ها، اپیدیدیم ساختاری که اسپرم را ذخیره می‌کند و مجرای انتهایی دفران باعث ناراحتی شود. احتقان نیز مانند گرانولوم معمولاً به مرور زمان برطرف می‌شود.
خطرات عمل وازکتومی باید در مقایسه با خطراتی که در صورت عدم انجام آن رخ می‌دهد، بررسی شود مانند احتمال بارداری در صورت عدم انجام وازکتومی.
سوالات متداول
پس ازعمل وازکتومی چه اتفاقی برای اسپرم می‌افتد؟
پس از عمل وازکتومی، بیضه‌ها به تولید اسپرم ادامه می‌دهند. سلول‌های اسپرم پس از مرگ خود تجزیه می‌شوند و توسط بدن جذب می‌شوند. بدن به همین روش انواع دیگر سلول‌هایی که می‌میرند و هرروز جایگزین می‌شوند را کنترل می‌کند.
آیا پس از انجام وازکتومی عوارض جانبی ناخواسته را تجربه خواهم کرد؟
این سوال یکی از معانی زیر را می‌دهد:
- آیا تولید تستسترون در بدن من کمتر خواهد شد؟
- آیا همچنان تمایل به داشتن رابطه جنسی خواهم داشت؟
- آیا هنگام انزال منی کمتری تخلیه خواهم کرد؟
- آیا مایع منی من متفاوت خواهد بود؟
- آیا شریک جنسی من می‌تواند پس از عمل وازکتومی تفاوت‌ها را تشخیص دهد؟
اساساً پاسخ به تمام این سوالات منفی است. وازکتومی بر تولید یا ترشح تستسترون تأثیر نمی‌گذارد (تستوسترون یک هورمون مردانه است که مسئولیت ایجاد میل جنسی، رشد موهای صورت، صدای بم و سایر ویژگی‌های مردانه را برعهده دارد.)
وازکتومی بر جنسیت تاثیر منفی ندارد. نعوظ و میزان انزال ثابت باقی می‌ماند. تنها تفاوت این است که مایع منی شما دیگر حاوی اسپرم نخواهد بود. اغلب مردانی که این روش را انجام داده‌اند متوجه می‌شوند که رابطه جنسی با شریک جنسی خود به تدریج راحت‌تر و لذت بخش‌تر می‌شود؛ زیرا دیگر لازم نیست نگران باروری یا قطع رابطه جنسی برای استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری باشند.
آیا عمل وازکتومی برای سلامتی خطرات درازمدت دارد؟
مطالعات بسیاری برای بررسی تاثیرات دراز مدت وازکتومی بر سلامتی انجام شده‌اند و شواهد نشان می‌دهد که هیچ خطر قابل توجهی وجود ندارد. مردانی که عمل وازکتومی را انجام داده‌اند، بیشتر از مردان دیگر در معرض ابتلا به سرطان بیماری قلبی یا سایر مشکلات سلامتی نیستند.
دوره بهبودی پس از عمل وازکتومی چه مدت طول می‌کشد؟
اغلب مردان می‌توانند در کمتر از یک هفته سرکار خود برگردند. اگر کار شما فیزیکی و سخت است ممکن است لازم باشد یک هفته کامل مرخصی بگیرید.
شما می‌توانید فعالیت‌های روزمره خود را چند روز پس از عمل معمولاً ۴۸ تا ۷۲ ساعت پس از آن از سر بگیرید. مگر اینکه این فعالیت‌ها به طور غیرعادی شدید باشند. مردانی که پس از انجام عمل وازکتومی مورد بررسی قرار می‌گیرند به طور متوسط ۸ تا ۹ روز دوره بهبودی کامل را گزارش کرده‌اند.
چه زمانی رابطه جنسی بعد از وازکتومی ایمن است؟
فعالیت جنسی را می‌توان هفت روز پس از وازکتومی از سر گرفت، اما اقدامات احتیاطی (شکل دیگری از پیشگیری از بارداری) باید در مورد بارداری انجام شود تا زمانی که تعداد اسپرم‌ها نشان دهد که منی عاری از اسپرم است. به طور کلی، تجزیه و تحلیل مایع منی حدود دو تا سه ماه پس از وازکتومی کامل می‌شود.
آیا می‌توانم پس از عمل وازکتومی استفاده از سایر روش های پیشگیری از بارداری را فوراً متوقف کنم؟
خیر اسپرم می‌تواند هفته‌ها یا حتی ماه‌ها پس از وازکتومی در مجرای دفران بالای ناحیه عمل شده باقی بماند. ۲ تا ۳ ماه پس از عمل آزمایش مایع منی انجام می‌شود. اگر نتیجه با دستورالعمل‌های انجمن اورولوژی آمریکا مطابقت داشته باشد، شما عقیم در نظر گرفته می‌شوید. در صورت مشاهده اسپرم معمولاً یک ماه بعد آزمایش مایع منی تکرار می‌شود. تا آن زمان برای جلوگیری از بارداری باید به استفاده از سایر داروهای ضدبارداری ادامه دهید.
مراجعه به پزشک و انجام آزمایش مایع منی بسیار مهم است. این تنها راه برای اطمینان از عدم وجود اسپرم در مایع منی است. انزال مکرر که یک هفته پس از وازکتومی شروع می‌شود می‌تواند به پاکسازی اسپرم از مجرای تناسلی کمک کند و احتمال رسیدن به منی بدون اسپرم را افزایش دهد.
آیا در صورت تمایل می‌توان بعدها عمل وازکتومی را معکوس کرد؟
اگرچه عمل معکوس وازکتومی در صورت تصمیم گرفتن برای داشتن فرزند دیگر، یک گزینه است؛ اما ممکن است گران باشد و عموما تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرد. اگر مطمئن هستید که نمی‌خواهید فرزندان بیشتری داشته باشید باید عمل وازکتومی را در نظر بگیرید.
برخی از مردان تصمیم می‌گیرند قبل از انجام وازکتومی، اسپرم خود را در بانک اسپرم ذخیره کنند. بیشتر درخواست‌ها برای بازگشت از این عمل از سوی مردانی است که وارد روابط جدیدی می‌شوند و می‌خواهند با شریک جدید خود بچه داشته باشند.
در هر صورت شما باید عمل وازکتومی را به عنوان یک روش دائمی برای جلوگیری از باروری در نظر بگیرید. مردانی که ازدواج کرده‌اند یا در یک رابطه جدی هستند باید این موضوع را با شریک زندگی خود در میان بگذارند. اگر در حال حاضر به معکوس کردن این عمل فکر می‌کنید، شاید باید زمان بیشتری را ظرف تصمیم‌گیری درباره این سوال کنید که آیا وازکتومی برای شما مناسب است یا خیر.
